مسعود شاکرمی - Dept. of Water Eng., Bu-Ali Sina Univ. of Hamadan, Hamadan, Iran.
صفر معروفی - Dept. of Water Eng., Bu-Ali Sina Univ. of Hamadan, Hamadan, Iran.
قاسم رحیمی - Dept. of Soil Sci., Bu-Ali Sina Univ. of Hamadan, Hamadan, Iran.

از نگرانی های عمده کاربرد فاضلاب و کمپوست در اراضی کشاورزی، شور شدن آنها و همچنین جذب عناصر سنگین توسط گیاه است. به منظور بررسی اثر فاضلاب و کمپوست بر عملکرد و تجمع عناصر سرب و نیکل در گیاه ریحان و همچنین میزان هدایت الکتریکی و پ هاش در نیمرخ و زه آب خروجی از ستون خاک، تحقیق حاضر به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی، با سه تکرار، در ۴۸ عدد لایسیمتر انجام شد. فاکتورها شامل چهار نوع آب آبیاری ]فاضلاب خام (۱W)، پساب (۲W)، ترکیب ۵۰% فاضلاب خام و آب معمولی (۳W) و آب معمولی (۴W)[ و چهار سطح کمپوست ]صفر (۱C)، ۴۰ (۲C)، ۸۰ (۳C) و ۱۲۰ تن در هکتار (۴C)[ بودند. در مجموع، در طول فصل کشت، تعداد ۱۱ دوره آبیاری اعمال شد، گیاه ریحان در سه مرحله برداشت شد و در پایان برداشت سوم گیاه نیز نمونه های خاک از اعماق ۱۰، ۲۰، ۴۰، ۶۵، ۸۵ و ۱۰۵ سانتیمتری خاک درون لایسیمترها برداشت گردید. نتایج نشان داد که کاربرد فاضلاب و کمپوست، در مقایسه با شاهد، میانگین وزن­های تر و خشک، میانگین غلظت عناصر سرب و نیکل موجود در شاخساره گیاه ریحان و هدایت الکتریکی خاک را به طور معنی داری (۰۵/۰≥p)، متناسب با نوع آب آبیاری و سطح کمپوست، افزایش داد. اما با کاربرد فاضلاب و کمپوست، میزان پ-هاش زه آب به طور معنی داری (۰۵/۰≥p) کم شد. با تداوم چین، بر میزان عناصر سرب و نیکل شاخساره ریحان افزوده و با افزایش عمق از میزان هدایت الکتریک خاک کم گردید. دامنه تغییرات عناصر سرب و نیکل شاخساره ریحان به ترتیب ۳۶/۰-۰۹/۰ و ۴۴/۰-۱۲/۰ میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک، تغییرات هدایت الکتریکی خاک ۵/۲-۷۲/۰ دسی زیمنس بر متر و تغییرات پ-هاش زه آب ۸/۷-۵/۷ در نوسان بود.

Phytoremediation, Lysimeter, Electrical conductivity, Heavy metals, گیاه پالایی, لایسیمتر, هدایت الکتریکی, عناصر سنگین