سمیه رودکی
محمدرضا تقی پور

گسترش شهر نشینی و افزایش تدریجی تعداد شهر های بزرگ در جهان به خصوص در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، از یک طرف و رشد شهرها، تمرکز و تجمع جمعیت و افزایش بارگذاری های محیطی و اقتصادی بر بستر آنها از طرف دیگر، ضمن توجه بیشتر به شهر ها، منجر به پذیرش نقش ها و عملکرد های متعدد شده است. یکی از موضوعاتی که بیشتر شهرهای بزرگ جهان با آن دست به گریبان هستند، موضوع حوادث طبیعی است. با توجه به ماهیت غیر مترقبه بودن غالب حوادث طبیعی و لزوم اتخاذ سریع و صحیح تصمیمات و اجرای عملیات، مبانی نظری و بنیادی، دانشی را تحت عنوان مدیریت بحران به وجود آورده است. این دانش به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که قبل، بعد و هنگام وقوع بحران کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب پذیری انجام می گیرد. این موضوع ارتباط خاصی با مباحث برنامه ریزی شهری و مدیریت شهری و جغرافیا دارد. با به کارگیری اصول و ضوابط شهرسازی و تبیین مفاهیم موجود در این دانش مانند فرم، بافت و ساخت شهر، کاربری اراضی شهری، شبکه های ارتباطی و زیرساخت های شهری و غیره می توان تا حد زیادی اثرات و تبعات ناشی از حوادث طبیعی را کاهش دهد. مدیریت بحران و در راستای آن پدافند غیرعامل از مهمترین رویکرد ها و راهبردها در حوزه مدیریت شهری می باشد. با نگاهی به ساختار و فضای سیاسی موجود و پارادایم های نظامی در فضای شهری لازم است تا در بستر نگاهی جامع، اقدامات سیستم غیرعامل مورد توجه قرار گیرد. همچنین در طراحی شهرها و تعیین کاربری مورد نیاز شهر و نحوه ارتباط آنها با یکدیگر، باید علاوه بر ایجاد فضای مناسب، برای حفظ جان مردم در مقابل تهدیدها، امکان تداوم بی وقفه فعالیت های ضروری و کاهش آسیب پذیری شهر نیز اقدام صورت پذیرد. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی، پس از تبیین اصول، اهداف و ملاحظات دفاع غیرعامل و تحلیل رویکرد پدافند غیرعامل در مناطق شهری، نقش مدیریت یکپارچه شهری (عوامل موثر بر یکپارچگی مدیریت شهری در سطح سیاست گذاری و تصمیم گیری)، استحکامات و سازه های پدافند غیرعامل شهری مورد بررسی قرار گرفته است.

مدیریت بحران-مدیریت شهری یکپارچه-پدافند غیر عامل