لیلا فتحی - استادیار، فارغ التحصیل گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ، دانشگاه هامبورگ، هامبورگ، آلمان
محسن بهمنی - استادیار گروه مهندسی جنگلداری، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
محمد علی سعادت نیا - استادیار گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیا بهبهان، بهبهان، ایران
لادن پورسرتیپ - استادیار گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیا بهبهان، بهبهان، ایران

هدف از انجام این تحقیق بررسی ساختار آناتومی دستجات آوندی و نقش آن ها بر رفتار فیزیکی و مکانیکی تنه نخل خرما می باشد. بدین منظور سه اصله درخت از گونه خرما (Phoenix dactylifera) با میانگین قطر ۴۷ سانتی متر در حومه شهر اهواز قطع و در سه ارتفاع ۲، ۵ و ۷ متری، نمونه های آزمونی به ابعاد ۲ سانتی متر (مماسی)× ۲ سانتی متر (شعاعی) ×۲ سانتی متر (طولی) از مغز به پوست درخت تهیه و مورد بررسی قرار گرفت. ویژگی های آناتومی (میانگین قطر، تعداد و مساحت دستجات آوندی)، فیزیکی (دانسیته خشک) و مکانیکی (مقاومت کششی و مدول الاستیسیته دستجات آوندی) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین مساحت اشغال شده توسط دستجات آوندی در نواحی نزدیک پوست بوده (۳۳%) و با نزدیک شدن به مغز گرده بینه این مقدار به ۲۷% رسید. تعداد دستجات آوندی در نواحی نزدیک به پوست نیز بیشتر از نواحی اطراف مغز بود. همچنین با افزایش ارتفاع درخت تعداد دستجات آوندی افزایش یافت. اما در رابطه با میانگین قطر و مساحت دستجات آوندی روند منظمی از افزایش یا کاهش در مقطع گرده بینه مشاهده نشد، اگرچه با افزایش ارتفاع درخت تغییرات پارامترهای مذکور به طور معنی داری دارای روند کاهشی بود. بررسی رفتار مکانیکی نشان داد که مقاومت کششی و مدول الاستیسیته دستجات آوندی در ناحیه نزدیک مغز بیشتر از مقادیر آن در اطراف پوست بود. این مقاومت ها با افزایش ارتفاع درخت و پر رنگ تر شدن نقش سلول های جوان به طور معنی دار کم شد. در انتها این تحقیق نشان داد که بین مقاومت های مکانیکی دستجات آوندی و فاصله از مرکز گرده بینه همبستگی بالایی وجود دارد.

نخل خرما, دستجات آوندی, مقاومت کششی, مدول الاستیسیته