حسین کچویان - دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
قاسم زائری - دانشجوی دکترای دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

فرهنگ، تاریخمند است و شناخت عمیق و حل مسائل فرهنگی، مستلزم اتخاذ رویکردی است که بتواند تاریخمندی فرهنگ را لحاظ کند. عموما افراد تصور می کنند که «فرهنگ»، مقوله ای «طبیعی» و «مسلم» است که همواره به همین شکل بوده و هست، درحالی که فرهنگ متنوع، سیال و تاریخمند است. تبارشناسی، از جمله سنت های نظری روشی است که پدیده ها را در تطور تاریخی شان بررسی می کند و با شناسایی صورت بندی های تاریخی پدیده ها، جایگاه انتقادی مناسبی برای فهم شرایط کنونی آنها پدید می آورد. تبارشناسی، به مثابه نظریه و روش، ریشه در آن سنت نظری دارد که نیچه و فوکو، شاخص ترین چهره های آن هستند. در این مقاله، مراحل دهگانه انجام یک تحقیق تبارشناسانه (مانند تحلیل قدرت، تحلیل گسست، تحلیل مقاومت و نظایر آن) مشخص شده است. به علاوه به برخی تکنیک های کار تبارشناسانه، آن گونه که فوکو مدنظر داشته، اشاره شده است. همچنین نسبت میان دیرینه شناسی و تبارشناسی بررسی شده و جهت گیری معرفت شناسانه یا هستی شناسانه آن تببین شده است.

تبارشناسی, دیرینه شناسی, نیچه, فوکو, درجه صفر, گسست, مقاومت