زهره سید جمالی - Dept. of Soil Sci., Faculty of Agric., Ferdowsi Univ., Mashhad, Iran
علیرضا آستارایی - Dept. of Soil Sci., Faculty of Agric., Ferdowsi Univ., Mashhad, Iran
حجت امامی - Dept. of Soil Sci., Faculty of Agric., Ferdowsi Univ., Mashhad, Iran

مواد آلی از ترکیبات مهم خاک هستند که اثرهای قابل ملاحظه ای بر فراهمی عناصر و بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک دارند. رویکرد روزافزون استفاده از گیاهان دارویی، انجام تحقیقات گسترده در مورد آنها در جهت توسعه کشاورزی پایدار را ضروری می سازد. به منظور بررسی کاربرد مقادیر مختلف اسید هومیک، کمپوست و کود فسفر بر خصوصیات رویشی و جذب برخی عناصر کم مصرف در گیاه دارویی ریحان، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۱۳۹۰ اجرا شد. تیمارها شامل سه سطح اسید هومیک (صفر، ۱۰ و ۲۰ میلیگرم در کیلوگرم خاک)، سه سطح کمپوست زباله شهری (صفر، ۵ و ۱۰ تن در هکتار) و سه سطح فسفر (صفر، ۱۰ و ۲۰ میلی گرم در کیلوگرم خاک، از منبع کود سوپرفسفات تریپل) بودند. پس از برداشت، وزن خشک اندام هوایی، تعداد ساقه فرعی، ارتفاع ساقه و غلظت و جذب آهن، منگنز، مس و روی در اندام هوایی اندازهگیری شد .نتایج نشان داد که اثر اسید هومیک و کمپوست در سطوح دوم و سوم بر ارتفاع ساقه، تعداد ساقه فرعی و وزن خشک اندام هوایی گیاه ریحان در مقایسه با شاهد معنیدار بود؛ اما این دو سطح با یکدیگر تفاوت معنیدار نداشتند. اثر متقابل اسید هومیک و کمپوست همراه با کود فسفر بر ارتفاع، تعداد ساقه فرعی و وزن خشک اندام هوایی معنیدار نبود. کاربرد اسید هومیک و کمپوست موجب افزایش معنیدار غلظت عناصر آهن، منگنز، روی و مس در اندام هوایی گیاه شد و کاربرد کودهای آلی فراهمی عناصر آهن، منگنز، روی و مس در خاک را افزایش داد. اثر متقابل اسید هومیک و کمپوست در خاک بر غلظت آهن، منگنز، روی و مس گیاه و مقادیر قابل دسترس در خاک معنیدار بود. در اثر متقابل اسید هومیک و کمپوست همراه با فسفر، کاربرد فسفر اغلب موجب کاهش غلظت آهن، منگنز، روی و مس گیاه و مقادیر قابل دسترس آنها در خاک شد. لیکن، بررسی این برهمکنش ها نشان میدهد که کاربرد کودهای آلی می تواند اثر منفی ناشی از زیادی فسفر بر فراهمی این عناصر را تا حدی بهبود بخشد و استفاده از آنها در جهت بهبود شرایط شیمیایی خاک و افزایش خصوصیات رشدی گیاه ریحان توصیه می گردد.

Medicinal plants, Organic fertilizers, Phytoavailability, Chemicl fertilizers., گیاهان دارویی, کودهای آلی, فراهمی عناصر, کودهای شیمیایی