علی محمد ساجدی - دانشیار بخش فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شیراز

توحید اصل و محور هر دعای حقیقی است، و ارزش و کمال دعای داعی به میزان معرفت توحیدی او وابسته است، هر چه معرفت موحد بالاتر، دعای او کاملتر و مراتب دعا در سیره عملی دعا کننده روشنتر خواهد بود . در صحیفه سجادیه، دعا در هر چهار ساحت لفظ، معنا، ماهیت و فعل (بجای آوردن دعا) با اصل توحید پیوند خورده، توحید ناب در فعل و محتوای دعا متجلی میگردد. در این جستار، برآنیم تا مراتب توحید نظری و عملی را از متن ادعیه صحیفه سجادیه استخراج نموده، با رویکردی فلسفی-عرفانی در تحلیل مفاهیم توحیدی و اقسام آن از مکتب عرفانی اهل البیت_علیهم السلام-خوشه چینی کنیم. در این تحقیق معلوم میگردد که؛محوریت استدلال در مبحث خداشناسی صحیفه(توحید ذاتی وصفاتی)، عنصر"لایتناهی"یا نا محدودیت ذات وصفات است، که با تعابیر"لاتحد، "العلو الاعلی"، "الامجد"، "العظیم المتعظم"و... در فرازهای متعددی از ادعیه استعمال شده است. همچنین، دراین راستا با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی هرجا مناسب باشد به آیات کریمه وسایر روایات ائمه اطهار-علیهم السلام- نیز رجوع خواهد شد. بنابراین، شیوه تبیین مفاهیم ؛از یک سو نقلی(روایی-قرآنی) و از سوی دیگر برهانی وشهودی میباشد.

دعا، انسان، توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید افعالی، توحید در عبادت.