محسن صدیق - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم، دانشکده زبان و ادبیات فارسی
یحیی کاردگر - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

مظاهر فرهنگ عامه در منظومه ­ی محمود و ایاز زلالی خوانساری محسن صدیق*یحیی کاردگر ** چکیدهامروزه تحقیق در حوزه­ ی فرهنگ عامه و جست وجوی مظاهر آن در ادبیات فارسی در میان محققان علوم انسانی جایگاه ویژه­ای دارد. هر ملتی برای شناخت بهتر جامعه و تحلیل انگاره­ها، کنش­ها و واکنش­های اقشار مختلف و آگاهی یافتن از چندوچون ادبیات و فرهنگ سرزمینش ناگزیر از توجه به این حوزه از ادبیات است. پژوهش حاضر با توجه به این هدف، با روشی توصیفی­­ تحلیلی به بررسی ارتباط داستان­های محمود و ایاز با فرهنگ عامه و همچنین بررسی مصادیق مادی و معنوی فولکلور در منظومه ی محمود و ایاز زلالی خوانساری نوشته شده است. رواج ادبیات در میان اقشار متوسط و پایین جامعه به همراه گسترش فساد جنسی در قالب روابط دو هم­جنس و مخالفت دربار با سرایش منظومه­های بزمی در عصر صفویه، موجب پدیدآمدن ژانر­های ادبی جدید شد که محمود و ایازسرایی و به ویژه محمود و ایاز زلالی از نتایج این تغییر سبک است. ایجاد تصاویر هنری بدیع، گسترش دایره ی امکانات هنری و ایجاد فضای صمیمی و تلقین حس هم ذات­پنداری ازجمله محاسن توجه زلالی به فرهنگ عامه است. در منظومه ی محمود و ایاز زلالی خوانساری مظاهر گوناگونی از فرهنگ مردم قابل پیگیری ا ست. مهم­ترین مصادیق مادی فرهنگ عامه در منظومه ی زلالی، اشاره به شغل­های رایج در میان مردم مانند خیاطی و طب و بیان جزئیاتی از مکان­های عمومی نظیر گرمابه است. همچنین در حوزه ی مصادیق معنوی، به کارگیری واژگان رایج عامه، استفاده از الفاظ رکیک، هجو و کثرت اصطلاحات مرسوم در میان مردم، کنایات و همچنین اشاره به آداب ورسوم خاکسپاری، شراب­نوشی، خرافات و... بیش از دیگر مصادیق فولکلور، موردتوجه زلالی خوانساری بوده است.واژه های کلیدی: زلالی خوانساری، فرهنگ عامه، عصرصفویه، محمود و ایاز، منظومه ­های فارسی. * دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم m_sedigh۹۰@yahoo.com ** استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم kardgar۱۳۵۰@yahoo.com (نویسنده ی مسئول)تاریخ دریافت مقاله: ۲۵/۳/۱۴۰۰                       تاریخ پذیرش مقاله: ۲۴/۶/۱۴۰۰ 

واژه های کلیدی: زلالی خوانساری, فرهنگ عامه, عصرصفویه, محمود و ایاز, منظومه ­های فارسی