مریم زاهدی - کارشناسی ارشد مهندسی فناوری اطلاعات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین

معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی همیشه در محافل علمی و اجرایی مطرح بوده است. این نوع از معماری دو بعد مشخص دارد؛ بعد شکلی و کالبدی و بعد محتوایی. متاسفانه زمانی که ما از معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی صحبت می کنیم، بیشتر جنبه کالبدی مدنظر قرار می گیرد در حالی که آنچه شکل دهنده شالوده معماری و شهرسازی اسلامی است، محتوا است. ساختار سیاسی شهرهای ایرانی در هر دو دوره با نهاد دین اتباط مستقیمی دارد و عامل دین تاثیری جدی بر ساختار شهری داشته است. معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی طی دهه های گذشته به دلیل نبود برنامه ریزی متناسب جایگاه خود را در طرح های شهری از دست داده و هم اکنون برخوردی بسیار سطحی با این نوع طراحی شهری می شود. طراحی فضاهای شهری و نوع معماری بناهای یک شهر تاثیر به سزایی در زیست پذیری و حیات شهری دارد. کالبد بی جان فضاها با حضور شهروندان جان می گیرد و تعلق خاطر آنان موجب رونق و حفظ فضاهای شهری می شود. نوع معماری و طراحی فضاهای شهری بسته به زمینه های فرهنگی و اجتماعی، همینطور سابقه تاریخی در هر شهری متفاوت است. بر همین اساس هدف اصلی پژوهش لزوم احیای معماری و شهرسازی ایرانی– اسلامی با روش توصیفی- تحلیلی می باشد. نتیجه پژوهش نشان می دهد ویژگی های بناها و شهرها، در یک جامعه، از عناصر فرهنگی آن مایه می گیرد و به تدریج، خود، در بافت فرهنگی مردم رسوخ می کند. از طرفی احکام فقهی، قوانینی در زمینه ساخت و ساز بناسازی شهری را مظم کرده و سروسامان می دادند. این احکام از مفاهیم اصیل اسلامی از قبیل حق مالکیت خصوصی و آزادی تصرف در آن ها و ایجاد تغییراتی برگرفته شده اند. شهرسازی ایرانی – اسلامی به عنوان الگویی غنی از شهرسازی، با برخورداری از بنیان های فکری و فرهنگی ایرانی و اسلامی، امروزه با تاکید بر اصول دین مبین اسلام ازنظر مفهومی و تاکید بر ارزش های پایدار عرفان ایرانی ازنظر معنایی درصدد ساماندهی و بازآفرینی فضاهای شهری است.

معماری ایرانی- اسلامی، شهرسازی ایرانی– اسلامی، عصر حاضر