تجزیه ژنتیکی عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم نان با استفاده از روش دای آلل هیمن

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: با آزمون نتاج حاصل از تلاقی های دای آلل می توان عمل ژن ها و توارث صفات کمی را برآورد نمود این کار باعث افزایش توانایی گزینش لاین های والدی جهت شرکت در تلاقی ها می شود و نحوه مدیریت نسل ها در جمعیت های در حال تفرق تعیین می کند. مواد و روش ها: به منظور شناخت ساختار ژنتیکی عملکرد دانه و اجزای عملکرد، هفت رقم گندم نان شامل بولانی، فلات، مهرگان، معراج، کلاته، فرونتانا و MV۱۷ در یک بلوک تلاقی کشت شدند و تلاقی های مستقیم بین هفت رقم مذکور به منظور تولید نسل F۱ انجام شد. نتاج حاصل تلاقی به همراه والدین آن ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی عراقی محله گرگان در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بررسی شدند. یافته ها: نتایج این آزمایش نشان داد که اختلاف ژنوتیپ ها در همه صفات مورد بررسی معنی دار بود. برآورد پارامترهای ژنتیکی با استفاده از روش هیمن نشان داد که مقادیر واریانس غالبیت در صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن صد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله و طول پدانکل به طور قابل توجهی بیشتر از واریانس افزایشی بود. در صفات ارتفاع بوته و تعداد روز تا گلدهی هم مقادیر واریانس غالبیت واریانس افزایشی اختلاف چندانی نداشتند. در صفات عملکرد بیولوژیک، وزن صد دانه و روز تا گلدهی نسبت آلل های غالب بیشتر از آلل های مغلوب بود در حالی که در سایر صفات نسبت آلل های غالب و مغلوب برابر بود. وراثت پذیری عمومی بالای عملکرد دانه (۸۹ درصد)، عملکرد بیولوژیک (۹۳ درصد) و وزن دانه در سنبله (۷۴ درصد) و وراثت پذیری خصوصی پایین آن ها (به ترتیب ۱۰، ۱۰ و ۱۳ درصد) نشان دهنده سهم بیشتر اثر غالبیت در کنترل این صفات بود. نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی نشان داد که صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و وزن صد دانه تحت کنترل عمل فوق غالبیت ژن ها و صفات تعداد دانه در سنبله، طول پدانکل و ارتفاع بوته تحت کنترل عمل غالبیت ناقص ژن ها بودند. پراکنش والدها در اطراف خط رگرسیون نشان داد که ارقام فلات و مهرگان حامل بیشترین ژن های غالب و ارقام MV۱۷ و فرونتانا حامل بیشترین ژن های مغلوب در کنترل صفات عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک بودند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد با توجه به سهم بیشتر اثرات غیر افزایشی ژن ها در صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و اجزای عملکرد بهتر است گزینش در بین نتاج حاصل از این تلاقی ها به نسل های پیشرفته تر موکول گردد؛ در حالی که می توان نسبت به بهبود ژنتیکی صفات ارتفاع بوته و تعداد روز تا گلدهی در نسل های مقدماتی اقدام کرد.

Keywords:

Covariance , Cross , Degree of dominance , Gene action , Regression , تلاقی , درجه غالبیت , رگرسیون , عمل ژن , کوواریانس