بررسی عملکرد دانه و ویژگی های مورفولوژیک تعدادی از ارقام و لاین های امیدبخش جو در شهرستان های جنوبی استان فارس

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: جو (Hordeum vulgare L.) گیاه زراعی مهمی مانند گندم و برنج است. جو منبع غذایی بسیار خوبی برای انسان است و از آن برای تغذیه دام نیز استفاده می­شود. هدف نهایی برنامه ­های به نژادی جو افزایش راندمان و پایداری تولید در مزارع کشاورزان است که از طریق جایگزینی ارقام پربازده ­تر با ارقام کم بازده و قدیمی­تر میسر می­گردد. انتخاب مشارکتی ارقام در زمین کشاورزان با همین اهداف طراحی شده است، در واقع مکمل و پشتوانه آزمایشات به نژادی می­باشد که امکان مشارکت مستقیم بهره­برداران و لحاظ شدن دیدگاه­های آنها در انتخاب ارقام مناسب­تر را  فراهم می­کند. این بررسی به­ منظور مقایسه عملکرد ارقام و لاین های امید­بخش جو در خارج از ایستگاه ­های تحقیقات کشاورزی و هم­چنین آشنایی بیش­تر کشاورزان، کارشناسان و مروجین با خصوصیات این ارقام و لاین­ها انجام شد. مواد و روش ها: به­ منظور ارزیابی تعدادی از ارقام و لاین­ های جو از اقلیم­ های مختلف (اقلیم­ های گرم، سرد و معتدل و مناطق شور) در شهرستان های جنوبی استان فارس از لحاظ صفات زراعی و به­ویژه عملکرد دانه، در شرایط زراعی بهره ­برداران، چهار آزمایش مجزا در قالب آزمایشات بدون تکرار طی دو سال در چهار شهرستان استان فارس انجام شد. طرح انتخاب مشارکتی ارقام در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ در دو شهرستان لارستان (شهر جویم) و فسا (بخش شیبکوه) و در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ در دو شهرستان جهرم و استهبان (روستای انجیرک شهر ایج) انجام شد. به­منظور انتخاب ارقام و لاین­ های مناسب برای هر منطقه از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) استفاده شد. یافته ها: شاخص SIIG بر مبنای صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد روز تا رسیدگی محاسبه شد. نتایج شاخص SIIG  نشان داد تعداد ۵، ۲، ۵ و ۹ لاین و رقم به­ترتیب در شهرستان­های لارستان، فسا، جهرم و استهبان با مقدار شاخص SIIG بالا (SIIG ≥ ۰/۶۰۰) جزء لاین­های برتر بودند. در شهرستان­های لارستان، فسا و جهرم عملکرد تمام ارقام و لاین­ های اصلاحی از ارقام محلی بالاتر بود. به ­طوری که متوسط عملکرد ارقام و لاین­ های امیدبخش در شهرستان لارستان ۱۱۳۸ کیلوگرم در هکتار، در شهرستان فسا ۲۰۴۷ کیلوگرم در هکتار و در شهرستان جهرم ۲۱۹۳ کیلوگرم در هکتار از شاهد محلی هر شهرستان بالاتر بودند. نتیجه گیری: در مجموع ارقام مناسب کشت در شهرستان استهبان شامل جلگه (رقم اقلیم سرد)، نانیوس (رقم خارجی)، گلشن (رقم مناطق شور)، ریحان ۰۳ و به­رخ (ارقام مناطق معتدل) و نوروز (رقم اقلیم گرم) بود. ارقام مناسب برای کشت در شهرستان فسا شامل نوروز و ریحان ۰۳، در شهرستان جهرم شامل لاین­ های WB-۹۵-۳ و WB-۹۴-۴ و در شهرستان لارستان، ارقام گلچین و اکسین بود. 

Keywords:

Participatory variety selection (PVS) , SIIG index , Warm climate , اقلیم گرم , انتخاب مشارکتی ارقام , شاخص SIIG