سیدمحسن سیدی - Markazi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center Research and Education Center
بهروز اسدی - Markazi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center Research and Education Center

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: با توجه به محدودیت منابع آبی مورد نیاز کشاورزی در ایران، ارائه روش های موثر در کاهش آثار منفی خشکی بر عملکرد گیاهان زراعی از مهم مطالعات مهم به نژادی می باشد. تحمل به تنش خشکی در گیاهان زراعی دارای اهمیت ویژه ای است. با استفاده از ارقام مختلف گیاهان زراعی که در در تنش خشکی قادر به تولید عملکرد نسبتا مناسب باشند، می توان با اطمینان بیشتری آن ها را در ناحیه های خشک و نیمه خشک کشت نمود. مواد و روش ­ها: به منظور بررسی و مقایسه عملکرد ژنوتیپ های لوبیا چیتی بر اساس شاخص­های تحمل و حساسیت، آزمایشی در دو محیط بدون­تنش و تنش­خشکی در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ در مزرعه تحقیقاتی پردیس تحقیقات و آموزش لوبیا خمین اجرا گردید. ۲۴ ژنوتیپ لوبیا چیتی به همراه رقم شاهد غفار (در مجموع ۲۵ ژنوتیپ) در قالب طرح لاتیس با دو تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. در این مطالعه شاخص­ بهره ­وری متوسط، شاخص میانگین هندسی بهره ­وری، شاخص تحمل به تنش، شاخص حساسیت به تنش و شاخص تحمل ارزیابی شدند. یافته­ ها: تنش خشکی منجر به کاهش معنی­دار صفات مورد بررسی شد. از بین ژنوتیپ های بررسی شده در شرایط آبیاری معمول و تنش­ خشکی، ژنوتیپ KS۲۱۵۷۸ به­ترتیب با ۲۸۰۵ و ۱۷۱۹ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را دارا بود. کمترین عملکرد دانه در ژنوتیپ KS۲۱۵۹۱ و ژنوتیپ KS۲۱۵۹۶ به­ترتیب در شرایط آبیاری معمول و تنش ­خشکی بدست آمد. بر اثر تنش­ خشکی، عملکرد دانه ژنوتیپ­های بررسی شده ۴۹ درصد کاهش نشان داد. تنش­ خشکی باعث افزایش دوره گلدهی و رسیدگی در ژنوتیپ ها شد. بیشترین مقدار شاخص­تحمل به تنش (۱۰۸۶/۶)، شاخص بهره­ وری متوسط (۲۱۲۴/۸) و  شاخص میانگین هندسی بهره ­وری (۲۰۵۴/۲) به ژنوتیپ KS۲۱۵۷۸ تعلق گرفت. همچنین، بیشترین  و کمترین مقدار شاخص تحمل (به­ ترتیب ۱۲۸۸/۶ و ۱۲۶/۴) به ­ترتیب در رقم غفار (شاهد) و لاین KS۲۱۵۹۱ مشاهده شد. کمترین مقدار شاخص حساسیت به تنش (۰/۲) نیز در ژنوتیپ KS۲۱۵۸۵ بدست آمد. نتیجه گیری: بطور کلی، بر اساس عملکرد دانه لوبیا در دو شرایط آبیاری معمول و تنش­خشکی و ارزیابی شاخص­ های تحمل تنش و نیز نمودار دو طرفه شاخص های میانگین هندسی تولید و شاخص حساسیت به تنش و با در نظر گرفتن دوره رسیدگی، فرم بوته و بازارپسندی دانه در مجموع تعداد ۸ ژنوتیپ لوبیا چیتی جهت آزمایش گزینش گردیدند.

Geometric mean productivity, Mean productivity, Selection, Stress susceptibility, Tolerance index, انتخاب, بهره وری متوسط, حساسیت به تنش, شاخص تحمل, میانگین هندسی بهره وری