مجید غلامحسینی - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس و عضو باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد
مجید آقاعلیخانی - استادیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
محمد جعفر ملکوتی - استاد گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

به منظور بررسی تاثیر کاربرد زئولیت طبیعی ایرانی بر کاهش آبشوئی نیتروژن در اراضی سبک، آزمایشی در سال زراعی ۸۶-۱۳۸۵ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در ۳ تکرار اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل سطوح مختلف زئولیت (۰، ۳، ۶ و ۹ تن در هکتار) و مقدار کود نیتروژن در سه سطح (۹۰، ۱۸۰ و ۲۷۰) کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره، بود. کلزای پائیزه رقم OKAPI در دهم مهر­ ماه در مزرعه کشت و برای ارزیابی محصول علوفه گیاه، کل زیست توده اندام هوائی کلزا در ابتدای مرحله غلاف­دهی برداشت شد. میزان آبشوئی نیتروژن با اندازه­گیری غلظت یون نیترات و آمونیوم موجود در زه­آب خروجی زیر عمق توسعه ریشه کلزا و سپس ضرب آن در مقدار نفوذ عمقی آب، محاسبه گردید. نتایج نشان داد اثرات اصلی زئولیت و نیتروژن بر عملکرد کمی علوفه کلزا و مهار آبشوئی نیتروژن از خاک معنی­دار بود (p≤۰.۰۱)، اما اثر متقابل آن دو بر هیچیک از صفات مورد مطالعه معنی­دار نشد. بکارگیری زئولیت در سطوح ۶ و ۹ تن در هکتار، باعث کاهش معنی­دار غلظت نیترات (NO۳-) در نمونه زه­آب شد. اما سطوح مختلف زئولیت تاثیر معنی­داری بر کاهش شستشوی آمونیوم (NH۴+) نداشت. با افزایش کاربرد زئولیت از ۳ تن در هکتار به ۹ تن در هکتار، غلظت نیتروژن در توده گیاهی کاهش یافت. بیشترین عملکرد علوفه تر و خشک به ترتیب معادل ۶۶/۷۰ و ۳۱/۱۱ تن در هکتار از تیمار ۲۷۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. افزایش نیتروژن مصرفی از ۹۰ به ۲۷۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار موجب افزایش ۱۵ و ۶ درصدی به ترتیب در غلظت نیتروژن توده گیاهی و میزان کلروفیل برگ شد. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از زئولیت­های طبیعی افزون بر تاثیر غیر مستقیم برای حصول عملکردهای مطلوب، مانع هدرروی نیتروژن از خاک­های زراعی می­گردد. انجام آزمایش­های بیشتر در خصوص نقش احتمالی زئولیت­ها در جلوگیری از آبشوئی نیترات مورد انتظار است.

زئولیت طبیعی, نیتروژن, آبشوئی, کلزای علوفه ای