سید ابوالقاسم فروزانی - دانشیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه شیراز
اکبر حکیمی پور - دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز

ورود دین اسلام به ایران و گسترش آن به عنوان دین اصلی و رسمی این سرزمین ، به مثابه یک تغییر و تحول عمیق اجتماعی، پیروان دین زرتشت را در اقلیت قرار داد. جامعه­ی زرتشتیان ایران در قرون نخستین اسلامی به عنوان بخشی از جامعه در حال تحول و پویا، دچار دگرگونی­های نسبتا زیادی شد. یکی از این تحولات، تغییر در جغرافیای حوزه­های سکونتی آنان بود. در جامعه اسلامی ایران که از نظر ساختار اجتماعی و مذهبی تحولات بنیادینی را تجربه کرده بود ، زرتشتیان ناگزیر از پذیرش قوانین جدید حاکم بر اجتماع در تمام شئون زندگی خویش بودند. بنابراین اقامت در مناطقی را ترجیح می­دادند که محدودیت کمتری برای آن­ها ایجاد کند. براین اساس تغییر سکونتگاه­های زرتشتیان در ایران ، تابعی از گسترش و نفوذ اسلام در نواحی مختلف بود. در قرون اولیه اسلامی، گسترش روزافزون دین اسلام و شکل­گیری فرقه­ها و نحله­های اسلامی در ایران، بقای آئین زرتشت را با ابهام مواجه کرده بود. ازاین روی زرتشتیان به عنوان گروهی از اهل ذمه، به دلایلی چون نقش و تاثیر عوامل و مولفه های دینی و اعتقادی، تاثیر قیام­های ایرانیان و میزان انتساب آن مهاجمان به پیروان دین زرتشت از زاویه دید دستگاه خلافت، نقش عوامل اقتصادی و تجاری مناطق سکونتی زرتشتیان، نوع نگرش سرداران عرب نسبت به مناطق مفتوحه و تاثیرات مهاجرت قبایل عرب به ایران، جغرافیای جمعیتی خاصی برای پاسداشت آئین خود برگزیدند. پژوهش حاضر در نظر دارد با استفاده از متون تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی و نیز با بهره­گیری از برخی نظریات در باب تغییرات جوامع در مباحث علوم اجتماعی ، چگونگی و چرایی پراکندگی جغرافیایی زرتشتیان ایران در سده­های اول تا چهارم هجری را بررسی نماید

زرتشتیان, ایران, پراکندگی جغرافیایی, قرون نخستین اسلامی