مهری ادریسی - استادیار گروه تاریخ دانشگاه شاهرود
شهین فارابی - شهین فارابی دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی

کتاب خلاصه التواریخ نوشته قاضی احمد قمی، یکی از مهم ترین تواریخ اوایل دوره شاه عباس است. این کتاب در ابتدا مشتمل بر پنج جلد بوده که امروزه تنها جلد پنجم که وقایع روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی را تا اوایل سال های سلطنت شاه عباس اول صفوی روایت می کند، باقی مانده است. موضوع حاضر، علی رغم قابل توجه بودن در این حوزه، در مقایسه با دیگر تواریخ، به ویژه تاریخ عالم آرای عباسی، کمتر مورد اعتنا قرار گرفته است. در این نوشتار، برخی از جنبه های تاریخ نگاری قاضی احمد قمی، از جمله شکل شناسی و تحلیل محتوایی دیدگاه های مولف درباره مضامین مختلف، اهمیت و ویژگی های تاریخ نگاری او، شناسایی اعتبار اخبار تاریخی و سبک و شیوه نگارش او در تاریخ نگاری، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. درمجموع، روش های تاریخ نویسی قاضی احمد در کتاب خلاصه التواریخ، اگرچه در حدی نبود که در تاریخ نگاری صفوی به عنوان یک سبک، مطرح شود؛ اما در برخی جنبه ها، از جمله دیباچه نویسی و سالنامه نگاری همراه با برخی تغییرات جزیی، انتقال دهنده روش هایی بود که از مورخان پیش از خود کسب کرده بود.

خلاصه التواریخ, قاضی احمد قمی, تاریخ نگاری دوره صفوی, سالنامه نویسی, شاه طهماسب