رویین تن فرهمند - دانشگاه ولی عصر رفسنجان

عنصر رنگ که از نظر علمی، بازتاب نور بر پدیده­های طبیعی است، از قدیم مورد توجه بشر بوده ­است. کاربرد رنگ در جشن­ها، آیین­­ها، سوگواری­ها، نهضت­ها، نشان سپاهیان و پرچم کشورها، آشکار و نمادین بوده ­است. عنصر رنگ، در انواع هنرهای تجسمی و در شعر و ادب فارسی نیز کاربرد و جایگاه ویژه­ای، داشته­ است. در شعر فارسی، شاعران آفاق­گرا که پیوندی ژرف با طبیعت دارند، همواره کوشیده­اند با بهره گیری از انواع رنگ­ها و به­کارگیری آن در شعر، تجربه­های خویش را به خواننده، منتقل کنند. قاآنی­شیرازی، از شاعران نامدار سبک بازگشت، با بسامد کاربرد ۱۱۹۰ بار عنصر رنگ، رنگ­واژه­ها و تداعی­­کننده­ی رنگ­ها، در قصاید، ترکیب­بندها، ترجیع­بندها، مسمط­ها، قطعه­ها و غزل هایش، تابلو­هایی رنگین ساخته و کوشیده تا همه­ی حواس خواننده را با مظاهر طبیعت و تابلو­هایی که آفریده، مشغول دارد. از این نظر، دیوان قاآنی به تابلویی می­ماند که رنگارنگی آن چشمگیر است. در این پژوهش، بسامد رنگ و چگونگی کاربرد آن در دیوان قاآنی، بررسی و تحلیل شده و چگونگی تصویرآفرینی شاعر برمبنای عنصر رنگ، به صورت توصیفی-تحلیلی، آمده است. قاآنی، با استفاده از استعاره، تشبیه، کنایه و آفرینش تصاویری متراکم که بسامد فراوان رنگ و بو در آن­ها آشکار است، حواس مخاطب را با گونا­گونی تصاویر شعرهایش، درگیر می­کند. رنگ­های­آمیغی، تشبیه مرکب و انبوهی تصاویر رنگی در توصیف­ مناظر بزم، رزم، معشوق و بهارستایی، از شیوه­های پردازش و ترازش شعر قاآنی است. گل­ها، کانی­ها، نام­های­جغرافیایی، داستان­های شاهنامه و اشارات دینی نیز در کارگاه خیال تصویرآفرین قاآنی، نقش برجسته­ای دارند.  

واژه­ های کلیدی: بازگشت ادبی, رنگ, صورخیال, قاآنی­شیرازی