حمیدرضا اردستانی رستمی - هیات علمی/دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول

یکی از آیین های باستانی که ظاهرا در اواخر دوره هخامنشی از بطن دین زردشتی منشعب شده، آیین زروانی است. در این عصر، گروهی از زردشتیان با تامل در دو مینوی نخستین؛ یعنی اهورامزدا و اهریمن به این باور دست یافتند که باید این دو را پدری باشد؛ بنابراین به ایزد زروان به عنوان پدر دو مینو نگریستند و زروان را زاینده آن دو پنداشتند که این اسطوره می تواند گذار جامعه ایران از زن سروری به مردسالاری را در ذهن تداعی کند؛ چرا که امر زادن – البته در اسطوره- نیز از زنان سلب گشته و این هنر زنان، بی مقدار پنداشته و به مردان سپرده شده است؛ بنابراین می توان بر آن بود که با ظهور کیش زروانی در ایران، نظام زن سروری آهسته آهسته به زوال می رود و نقش زن در جامعه بسیار کم رنگ می شود و جایگزین عشق مادرسالارانه، قانون پدرمدارانه می گردد. در این قانون مداری که عشق نقش چندانی ندارد، زن کارکرد و خویشکاری دگرگونی می یابد؛ او از یک سو ابزار پیوند سیاسی می شود و از سوی دیگر، وسیله ای برای تداوم نسل، که این دو خویشکاری زن در شاهنامه انعکاس پررنگی دارد. البته این به معنی عدم وجود زنان بزرگ و تاثیرگذار در شاهنامه نیست؛ چرا که در برخی داستان ها زنان نقش اساسی دارند که این بزرگی و تاثیر می تواند بازمانده ای از دوران زن سروری باشد و فردوسی به عنوان راوی حماسه ملی ایرانیان، همه این ویژگی های فرهنگی را در اثر خود منعکس کرده است.

پدرسالاری, زروان, زن, زن سروری, شاهنامه