میلاد جعفرپور - دانشگاه یزد
مهیار علوی مقدم - دانشگاه حکیم سبزواری

آیا تشریح و تبیین نوع حماسی در ادبیات فارسی سابقه ای داشته است؟ در تعریف کلیشه ای، مکرر و نسبتا غربی این نوع در ایران، کلیت و پیکره ی میراث ادب فارسی مورد توجه بوده است؟ نگرش های شاهکاراندیشانه و نخبه گرای پژوهندگان تا چه میزان در تعیین مختصات مطلق و تغییرناپذیر نوع حماسی اثرگذار بوده است؟ در پی پاسخ بدین پرسش ها، جستار حاضر در دو بخش کوشیده، نگاهی انتقادی به نوع حماسی فارسی داشته باشد. بخش نخستین مروری بر توصیف نوع ادبی و چگونگی تکوین این دانش در غرب داشته و به دنبال آن نظرات موثر و متفاوت ناقدان این رویکرد مطرح شده است. برآیندهای این بخش ناظر بر کارکردهای تنظیم کننده، تاویل گرا و معناساز انواع، تغییر و دگرگونی گونه ها و تعلق ذاتی و همیشگی آثار به انواع مادر در عین تحول صوری و معنایی آن هاست. در بخش پسین، ابتدا به تحلیل ماهیت حماسه پرداخته و وجوه اشتراک و افتراق تعاریف موجود از این نوع نشان داده شده، سپس دیدگاه جلال خالقی مطلق نسبت به نوع حماسی معرفی و بررسی شده است. در فرجام نیز با تکیه بر همین دیدگاه اخیر و نظریه ی انواع ادبی معاصر، از دو منظر ماهیت زبانی و تاثیر نگرش شاهکاراندیشی و نخبه گرایی، نوع حماسی در بوته ی نقد قرار گرفته است.

نوع ادبی, حماسه, نقد تعاریف و دیدگاه ها, ماهیت زبانی, نخبه گرایی