سلیمان خرمالی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان و موسسه تحقیقات گیاهپزشکی
ابوالقاسم خالقی زاده

در استان گلستان پرندگان به محصولات زراعی و در مراحل مختلف رشدی خسارت وارد می کنند. در بررسی های اخیر که در قالب پروژه های ملی انجام شد، شناسایی گونه های پرندگان خسارت زا، درصد خسارت و عوامل موثر بر شدت خسارت آنها مورد مطالعه قرار گرفتند. شناسایی پرندگان با استفاده از دوربین دوچشمی و کتاب راهنمای صحرایی ایران انجام شد. در حال حاضر از اکوسیستم زراعی استان گلستان، 11 گونه پرنده از 9 تیره به شرح ذیل گزارش می شوند: 1- گنجشک معمولی(خانگی) Passar domesticus (تیره گنجشکیان)، 2- سهره طلائی Carduelis carduelis (تیره سهره ئیان) 3- قمری معمولی Streptoelia turtur (تیره کبوتران) 4- زاغیPica pica (تیره کلاغیان) 5- کلاغ ابلق Corvus cornix (تیره کلاغیان) 6- چکاوک آسمانی Alauda arvensis (تیره چکاوکیان) 7- چکاوک کاکلی Galerida cristata (تیره چکاوکیان) 8- زنگوله بال Tetrax tetrax (تیره هوبره) 9- زردپره سرسیاه Emberiza melanocephala (زردپره ئیان)، 10- باقرقره شکم سفید Pterocles alchata (تیره باقرقره ئیان) و 11- سار معمولی Sturnus vulgaris (تیره ساران). چکاوک کاکلی و گنجشک معمولی از متداول ترین پرندگان خسارت زا در اکوسیستم زراعی استان گلستان می باشند. 5 گونه اول غالبا در مزارع آفتابگردان، پرندگان شماره 6-9 غالبا در مزارع کلزا و دو گونه آخر در مزارع گندم فعالیت داشتند. در راستای تحقیقات انجام شده، تغذیه چکاوک کاکلی از مزارع جالیز داشلی برون برای اولین بار گزارش شد. در دو ترانکست خطی در بخشی از مزرعه که دارای خسارت بیشتری بود، 22 و 32 درصد میوه های خربزه در روستای شوردگش خسارت دیده بودند. همچنین خسارت زاغی در مزارع هندوانه خیرخوجه مشاهده و گزارش شد. بر اساس مطالعات انجام شده میزان خسارت به محصول آفتابگردان در مناطق گنبد و کلاله در سال های 1381 و 1382 به ترتیب 0/10% و 72/14% بود. نتایج دوساله در مزارع آفتابگردان نشان داد که بین درصد تغذیه پرندگان از طبق و بعضی از فاکتورهای زراعی مثل شکل طبق، خمیدگی ساقه، فاصله طبق از سطح زمین و زاویه طبق نسبت به افق همبستگی معنی داری وحود دارد. همچنین نتایج بررسی ارقام و تاریخ کاشت مناسب نشان داد که در سال 1386 در گلی داغ ، رقم آرماویروسکی و در سال بعد در گنبدکاوس، رقم آذرگل متحمل بیشترین خسارت شدند. در هر دو سال آزمایش تاریخ کاشت اول دارای کمترین خسارت بود. بر اساس آزمون دانکن در دو سال بررسی اختلاف معنی داری بین تاریخ کاشت اول با تاریخ کاشت های سوم و جهارم وجود داشت.

پرندگان، خسارت زا، اکوسیستم، استان گلستان، جالیز