مرتضی نوروزی - استادیار جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان
اسدالله فدائی - کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان

قرآن به گواهی آیات عصمت(مائده/۶۷.) و حفط(الحجر/۹) با خطر تحریف و نابودی مواجه بوده و به گواهی تاریخ در محیط تزاحم مکانی با سلاسل جاهلی، صحابی، اموی و عباسی و در محاصره ی مکانی و زمانی این سلاسل؛ نازل و در شاکله ی سیره و احادیث نبوی و وصوی تفسیر شده است و لذا برای دفع خطر یادشده از ابزاری به نام معراض کار گرفته است. این مقاله نخست مفاهیم مادی، لغوی، فقهی، هیوی و صرفی معراض را معرفی؛ آنگه مصادیق علمی، دلیلی، انصرافی و عملی مفهوم صرفی آن را ذکر نموده و به نتایجی نیز می رسد از جمله: ۱ معصوم در احادیث مخالفدار خود از گونه های علمی، دلیلی و انصرافی و قرآن تنها از گونه ی انصرافی استفاده کرده است با قرینه گذاری بر استفاده از معراض و بر معنی اراده شده. ۲- قرآن به این دلیل از معراض استفاده کرده است که مخالفان به استفاده ی ابزاری از قرآن، نیاز داشته و در صورت باز بودن راه توجیه از خطر منصرف می شده اند. ۳- حمل آیات مخالفدار بر معاریض که معانی توجیهی هستند و قطعا مراد نیستند بنمایه ی اصلی مذهب تفسیری غیر شیعوی و عامل و محور اصلی اختلاف مسلمانان است. ۴- بحث از معراض در آیات مخالفدار به معراض گشایی از این آیات، تحول عظیم تفسیری و اعتقادی و وحدت مسلمانان منتهی شده و به تبع آن، کل جهان را متحول می کند.

معراض, انصراف, توجیه, تحول, فقاهت