سارا کیان ارثی - کارشناسی ارشد مشاوره خانواده دانشگاه شهید چمران اهواز ایران
ذبیح الله عباس پور - دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز ایران
خالد اصلانی - دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز ایران

زمینه و هدف: سوء مصرف مواد در نو جوانان به یکی از چالش های اساسی جامعه در حال حاضر تبدیل شده است و شیوع آن پیامدهای منفی فراوانی بر افراد، خانواده ها و جامعه داشته است. گفتگوهای خانوادگی یکی از مهم ترین عوامل خانوادگی است که نقش کلیدی در گرایش بهبودی و بازگشت به سوء مصرف مواد نوجوانان دارد. پژوهش ها نشان داده که درمان خانواده محور اثربخش ترین روش بهبود گفتگوهای خانوادگی، کارکرد انطباقی خانواده و پیشگیری یا درمان نوجوانان درگیر سوء مصرف مواد است، در حالیکه، پژوهش های اندکی به تعیین اثربخشی درمان های خانواده محور بر گفتگوی خانوادگی نوجوانان دارای اختلال مصرف مواد پرداخته اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی خانواده درمانی رفتاری بر گفتگوهای خانوادگی نوجوانان ترک کننده سوء مصرف مواد انجام شد. روش پژوهشک روش پژوهش حاضر، آزمایشی تک موردی،؛ از نوع خط پایه چندگانه بود. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، پنج نوجوان و خانواده آن ها در شهر اهواز انتخاب شدند. دستورالعمل خانواده درمانی رفتاری در ۱۴ جلسه و سه مرحله خط پایه، مداخله و پیگیری برای نوجوانان و مادران آن ها انجام شد. مادران به خرده مقیاس های گفتگوهای خانوادگی از پرسشنامه پیوستگی و انطباق خانوادگی FACES-II پاسخ دادند. داده ها به روش ترسیم دیداری، شاخص تغییر پایا RCI و فرمول درصد بهبودی تحلیل شدند. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد خانواده درمانی رفتاری باعث بهبود گفتگوهای خانوادگی نوجوانان ترک کننده سوء مصرف مواد شد. شاخص تغییر پایا پس از مرحله مداخله در آزمودنی اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم به ترتیب ۵/۹۸، ۵/۱۳، ۶/۸۶، ۵/۲۳، ۵/۱۱ به دست آمد. Z=۱/۹۶ همچنین هر پنج آزمودنی درصد بهبودی معنی داری در خرده مقیاس گفتگوهای خانوادگی ۴۳، ۴۲/۱۲، ۳۳/۵، ۴۲، ۳۵/۹ را نشان دادند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده و از آن جا که خانواده درمانی رفتاری باعث بهبود گفتگوی خانوادگی می شود بنابراین مشاوران خانواده و اعتیاد می توانند از خانواده درمانی رفتاری برای بهبود فرایند درمان نوجوانان درگیر سوء مصرف مواد استفاده کنند.

خانواده درمانی رفتاری، سوء مصرف مواد، گفتگوهای خانوادگی، نوجوانان