محمد فرتوت عنایت - کارشناس ارشد مخاطرات محیطی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
کورش محمدپور - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران، ایران
صادق کریمی - دانشیار آب و هواشناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

گردوغبار و ذرات معلق از بزرگترین چالش زیست محیطی پیش روی زمین است. چالشی که سال هاست خاورمیانه و کمربند گرم و خشک زمین را درگیر خود کرده است. ایران در غرب آسیا نیز یکی از کشورهای درگیر و آسیب دیده از گردوغبار است که همه ساله بخش وسیعی از مساحت آن گرفتار چالش های این پدیده مخرب جوی است. کاهش میزان نزولات جوی، خشکسالی، بیابان زایی و گسترش چشمه های تولید گردوغبار در ایران و کشورهای همسایه سبب شده است تا دامنه تاثیر پدیده های خاکدار در کشور روند صعودی به خود بگیرد. تحلیل تصاویر ماهواره مادیس نشان می دهد که بیابان های عربستان و عراق از مهمترین کانون های تولید و انتشار گردوغبار خارجی به سوی ایران هستند تا جایی که دامنه اثرگذاری آن ها حتی به خلیج فارس نیز رسیده است. مقاله حاضر به وسیله سامانه گوگل ارث انجین ((GEE و استفاده از شاخص AOT ماهواره NOAA روند تغییرات مکانی و زمانی ذرات معلق در هوای خلیج فارس و مناطق ساحلی کشورهای اطراف آن را بررسی کرده است. نتایج نشان می دهد که از سال ۲۰۰۰ تا پایان ۲۰۲۱ تمامی کشورهای حاشیه خلیج فارس با غلظت ذرات معلق در هوا درگیر هستند به طوریکه از نظر غلظت و شدت، مناطق ساحلی کشورهای عراق، ایران و کویت بیشترین سهم را دارند. اما روند تغییرات AOT در این بازه زمانی برای تمامی مناطق ساحلی این کشورها فاقد تغییرات محسوس است. از نظر زمانی نیز میانگین ماهانه AOT نشان می دهد که غلظت ذرات معلق در فصل گرم سال به ویژه ماه های می، جون، جولای و آگوست از مقدار بیشتری برخوردار است.

خلیج فارس، ایران، خشکسالی، بیابان زایی، گردوغبار، AOT