اکبر رهنما - دانشیار دانشگاه شاهد و رئیس انجمن آموزش و پرورش تطبیقی ایران

در این مقاله با هدف مشخص کردن میزان تاثیرگذاری عاملیت انسان و فناوری و سهم هر یک در مشارکت و مسئول بودن پیرامون پیامدهای اخلاقی تصمیمات و توزیع مسئولیت بین انسان و فناوری (چیستی و امکان پذیری) آن، این مسئله مورد واکاوی قرار گرفته است. روش تحقیق از نوع تحلیل مفهومی (تفسیر مفهوم) می باشد. ابزار تحقیق فرم فیش برداری و نوع تحقیق هم کیفی است. نتایج نشان می دهد که دو مولفه اصلی اخلاقی بودن یک عمل یعنی نیت مندی (قصدمندی) و آزادی و اختیار که مقوم عملی اخلاقی است از نظر فربیک می تواند بین انسان و فناوری تقسیم گردد و ازاین رو پرداختن به مبانی فناورانه تربیت و استفاده مسئولانه از فناوری در کانون این بحث قرار می گیرد و در چارچوب دیدگاه «پساپدیدار شناختی» ، «فربیک»، مصنوعات و فناوری ها میان انسان و جهان واسطه می شوند و تقریبا تمام کارهای انسان از طریق اشیاء و فناوری ها صورت می گیرد.در مبحث بازاندیشی در چیستی و چگونگی تربیت اخلاقی، این نکته مطرح میگردد که چه بخشی از تربیت اخلاقی را میتوان به فناوری واگذار کرد و آیا اصولا این واگذاری منطقی و امکان پذیر است یا خیر؟ در پایان نتیجه گیری می شود که عاملیت توزیع شده موردنظر فربیک برای فناوری و واسطه بودن و تعامل فناوری با تصمیمات اخلاقی، از انسان سلب مسئولیت نمی کند و به تبع توزیع عاملیت، مسئولیت اخلاقی علیرغم تاکید فربیک، عاملیت انسان را نمی تواند مورد غفلت قرار دهد و همچنان در تربیت اخلاقی عاملیت انسان، مشهود است.

عاملیت انسانی، فناوری، تربیت اخلاقی