مهدی اخلاصی - طلبه درس خارج حوزه علمیه، رشته فقه و اصول، قم

نهاد دعا از زوایای مختلفی نیازمند تحلیل است، زیرا اعتقاد به دعا از سویی نشانگر عاملیت الهی در جهان هستی است و از سوی دیگر امید بخش انسان در مواجه و دفع بلایای ناگوار است. مهمتر آن که تحقق استجابت دعا در فرایند نظامی رخ مینماید که قانون علیت از اصول بنیادین آن به شمار میرود.از این رو، با توجه به تاثیرات عمیق نهاد دعا در نظام اعتقادی، ارائه دیدگاهی منجسم و برآمده از واقعیت امری ضروری است. بدین منظور، تلاش های فراوانی برای تحلیل چگونگی استجابت دعا صورت پذیرفته است بطوری که برخی دعا را برآمده از دخالت باری تعالی دانسته و آن را ناقض قوانین طبیعت میدانند. در مقابل برخی تحقق یک پدیده در عالم قانونمند طبیعت را به عنوان برایندی از استجابت دعا، انکار نموده اند.در این میان آیت الله جوادی آملی از دانشمندانی است که با نگاهی جامع و برآمده از قرآن و برهان، در مقام تحلیل استجابت دعا در منظومه قوانین طبیعت برآمده است.در این نوشتار که انعکاس یافته از آثار ایشان است با روش تحلیلی – اسنادی، ابتدا به بررسی حقیقت دعا پرداخته،آنگاه استجابت دعا به عنوان بستر عاملیت الهی در منظومه قوانین حاکم بر طبیعت، مورد تحلیل قرار گرفت.نتائج به دست آمده نشان میدهد که استجابت دعا نه تنها بر خلاف قوانین حاکم بر طبیعت نبوده ؛ بلکه در راستای قانون علیت است ؛منتهی باید توجه داشت که علت هیچ پدیده ای منحصر به علت های شناخته شده آن نیست و میتوان فرایند استجابت دعا را با تاثیر گذاری علل فراطبیعی تبیین نمود.

دعا، قوانین طبیعت، عاملیت الهی، علیت. علل طبیعی، علل فراطبیعی، آیت الله جوادی آملی.