طاهره نوری کوچی - دانشجوی ارشد پژوهش هنر موسسه ی آموزش عالی هنر شیراز

پارادیم مجموعه ای از مولفه های مورد توافق یک جامعه علمی است که از پیش فرض ها، اصول موضوعه، زبان تخصصی، مفاهیم، روش، منطق پژوهش، اهداف آن، شیوه ها و معیارهای اندازه گیری، الگوهای پژوهشی موفق، متون آموزشی، ابزارها، مجلات، آزمایشگاه ها و آداب و رسوم حاکم بر جامعه پژوهشی ساخته شده است. پارادایم ها دربردارنده ی نمونه های اصیل و دستآوردهای علمی هستند که در سطح وسیع و گسترده مورد تایید و تصدیق قرار گرفته و از سوی جامعه علمی به عنوان الگوها و راهحل هایی برای مسائل و معضلات، پذیرفته شده اند. کلگرایی مبنای اصلی تعریف مفهوم پارادایم به شمار میرود. کوهن در مطالعه ی تاریخ علم، نظامهای علمی را به عنوان یک کل مستقل مورد توجه قرارمیدهد. در گفتمان پست مدرن، لیوتار پست مدرنیسم را به منزله ی بی اعتقادی و عدم ایمان به فراروایتها توصیف می کند و این بی اعتقادی را محصول پیشرفت در علوم می داند. از نظر وی ویژگی اصلی جامعه ی پست مدرن تنوع و قیاس ناپذیری فعالیت اجتماعی است، در چنین جامعه ای هیچ روایت بزرگی یافت نمی شود و معرفت، فلسفه، علم و ... از اعتبار خود به عنوان مرجع نهایی ساقط شده اند. این مقاله برآن است تا با روشی کیفی به واکاوی انتقادی پارادیم کوهن با تکیه بر نظریه ی نفی فراروایت لیوتار بپردازد و پس از تبیین و تحلیل مفاهیم، ویژگی ها و کارکردهای پارادایم بر اساس نظریه ی نفی فراروایت های لیوتار آن را واکاوی کند و نقض اعتبار آن در دوران پست مدرن را بیان نماید.

پارادایم، فراروایت، پست مدرنیسم، انقلاب علمی، تامس کوهن