حبیب اله فصیحی - دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی

هدف: در این تحقیق، وضعیت برخورداری منطقه ۲۰ تهران از کتابخانه­ های عمومی و کیفیت دسترسی شهروندان آن به این مراکز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. روش: روش تحقیق توصیفی-پیمایشی از نوع کاربردی است. بخشی از داده­ های تحقیق از اسناد و از اطلاعات دریافت شده از کتابخانه های عمومی به دست آمده و بخشی نیز از پیمایش حاصل شده­اند. تحلیل های کمی با استفاده از شاخص­ های «نسبت پوشش» و «سرانه کتابخانه» صورت گرفته و ابزارهای­ Buffering و Euclidean Distance در سیستم اطلاعات جغرافیایی نیز برای ترسیم حوزه ­های پوشش کتابخانه ­ها و تحلیل دسترسی ها به کار گرفته شده ­اند. یافته­ ها: در محدوده مطالعاتی از هر هکتار زمین شهری تنها به طور میانگین حدود ۳۱/۴ متر مربع به کاربری کتابخانه عمومی اختصاص یافته و سرانه فضای کتابخانه عمومی نیز ۰۲۷/۰ متر مربع است که تقریبا نصف استانداردهای شهری است. ۱/۸۶ درصد از مراجعه­ کنندگان وضعیت دسترسی به کتابخانه­ ها­ و ۹/۷۴ درصد ظرفیت آن ها را «بسیار خوب» و «خوب» ارزیابی کرده اند. حدود ۱۸ درصد از مساحت منطقه که ۳۲/۱۸ درصد جمعیت در آن به سر می­برند، به کتابخانه­ های عمومی دسترسی ندارد. درحالی­که در نیمی از مساحت منطقه که کمی بیش از نصف جمعیت به سر می­برند، حوزه پوشش خدماتی دو یا سه کتابخانه هم پوشانی داشته است. ۲۰ درصد از جمعیت در فراتر از فاصله ۱۰۰۰متری از نزدیک­ترین کتابخانه عمومی قرار داشته و از دسترسی مناسبی بهره­مند نبوده­اند. اصالت/ ارزش: این تحقیق، عدم توازن در پوشش خدمات کتابخانه­ ای در منطقه ۲۰ تهران را آشکار ساخته و نشان داد که ایجاد توازن مستلزم توسعه کمی و کیفی کتابخانه ­های با درجات ۲ و بیشتر و احداث کتابخانه ­های جدید با رعایت دقیق ملاحظات مکان­ یابی به کمک ابزار GIS است. ازاین رو، ارزش و اهمیت این تحقیق در این است که نتایج آن می­ تواند به ­عنوان رهنمودی در ایجاد توازن و توسعه خدمات کتابخانه­ ای فراروی برنامه ­ریزان شهری قرار گیرد.  

Accessibility, Covered Area, Spatial Justice, District ۲۰th., دسترس پذیری, حوزه پوشش, عدالت فضایی, منطقه ۲۰