مصطفی قدوسی - khaje nasir university of technology
ابوالقاسم صادقی نیارکی - khaje nasir university of technology

هدف: هدف اصلی این پژوهش مکان یابی کتابخانه­‍ های عمومی در شهر بجنورد بر اساس شاخص ­های مرکزیت، سازگاری و ویژگی­ های طبیعی زمین است. از دیگر اهداف این تحقیق، شناسایی معیارهای اصلی در مکان یابی کتابخانه­ ها، تعیین روش مناسب برای استانداردسازی و وزن­دهی به معیارها و تعریف سناریوهای مناسب برای هر کدام از پهنه­ های منتخب بر اساس ویژگی­ های کالبدی آن است. روش : روش پژوهش حاضر، توصیفی با ماهیت کاربردی و رویکرد کمی است و برای گردآوری­ داده ­های پژوهش از روش  پیمایشی استفاده شده است. برای استانداردسازی نقشه­ های معیارها از توابع فازی، برای وزن دهی به معیارهای مکان یابی از فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی و برای تلفیق معیارها از ترکیب خطی وزن ­دار استفاده شده است. برای وزن ­دهی به معیارها از روش دلفی و ابزار پرسش نامه مقایسه زوجی استفاده شده است که جامعه آماری را خبرگان و کارشناسان مرتبط با امور مکان یابی کتابخانه­ ها تشکیل می ­دهند و ۱۲ نفر  به عنوان نمونه به صورت غیرتصادفی هدفمند انتخاب شده اند. یافته­ ها: یافته ­های تحقیق حاکی از آن بوده است که به طورکلی ازنظر اهمیت وزن نهایی معیارها، تراکم جمعیت، قابلیت دسترسی، فاصله از کتابخانه ­های موجود، نزدیکی به مراکز آموزشی و نزدیکی به مراکز فرهنگی و مذهبی به ترتیب دارای بیشترین اهمیت بوده­ اند. با تلفیق معیارهای درنظرگرفته شده در این تحقیق، ۶ پهنه دارای تناسب بالای مکانی برای کتابخانه بوده است. همچنین با توجه به سرانه استاندارد، شهر بجنورد نیاز به ۳ کتابخانه جدید دارد که با توجه به سیاست­های درنظرگرفته شده می­ توان از بین ۶ پهنه دارای تناسب بالای مکانی انتخاب کرد. اصالت/ارزش: مکان یابی پهنه­ های مناسب برای احداث کتابخانه­ پیش از ساخت کتابخانه می­ تواند از بسیاری از هزینه ­های اضافی جلوگیری کند. علاوه بر این، مکان یابی صحیح­ کتابخانه­ ها می­ تواند در افزایش کارایی کتابخانه­ ها تاثیر بسزایی داشته باشد. با توجه به محدودیت بودجه­ ای و سیاست های تجهیز کتابخانه ­ها، استراتژی ­های مختلفی در زمینه اجاره کردن یک مکان برای کتابخانه یا احداث کتابخانه جدید در نظر گرفته می شود. بنابراین، در این تحقیق با رویکردی نوآورانه بر اساس وضعیت کاربری ­های موجود و کیفیت ابنیه، پیشنهاد ها و سناریوهایی برای احداث و یا اجاره مکان برای کتابخانه در پهنه­ های منتخب ارائه شده است. همچنین، مهم­ترین مسئله­ ای که کمتر بدان توجه داشته­ اند، عدم قطعیت در قضاوت ­ها است. بنابراین، برای رفع این مسئله در این تحقیق از روش تصمیم­ گیری چندشاخصه فازی برای وزن­دهی به معیارها استفاده شده است.  

public libraries, locating (site selection), Geospatial Information System (GIS), Fuzzy Analytical Hierarchy process (FAHP), کتابخانه های عمومی, مکان یابی, سیستم اطلاعات مکانی, فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی