مطالعه سیر تکاملی حوزه «خدمات و منابع مرجع» با استفاده از طیف‎سنجی سال انتشار مآخذ

هدف: با استفاده از تحلیل مآخذ استنادی با تاکید بر سال انتشار این مآخذ، می­توان اهمیت آثار پیشین را برشمرد و خاستگاه­های تاریخی یک حوزه پژوهشی را آشکار نمود. در این پژوهش، با روش طیف‎سنجی سال انتشار مآخذ، مهم­ترین آثار تاریخی در حوزه خدمات مرجع مشخص شده است. روش: با استفاده از روش­های رایج در حوزه علم‎سنجی و برای بررسی منابع تاریخی حوزه خدمات مرجع، داده­های اولیه این پژوهش از پایگاه استنادی اسکاپوس استخراج گشته­اند. استفاده از یک راهبرد جستجوی جامع، منجر به بازیابی تعداد ۵۰۰۷ رکورد گردید. سپس داده­های اصلاح شده با استفاده از نرم‎افزارهای RPYS.EXE و RPYSi/o که مختص طیف‎سنجی سال انتشار مآخذ است، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ­ها: توزیع تعداد مآخذ موجود در رکوردهای حوزه خدمات مرجع بر اساس سال انتشار آنها نشان می­دهد که این حوزه در قرن نوزدهم شاهد جهش مهم در سال ۱۸۷۶ مربوط به اثر ساموئل گرین تحت عنوان «روابط فردی بین کتابداران و خوانندگان» بوده است. این حوزه در قرن بیستم شاهد سه جهش بوده است که به ترتیب در سال­های ۱۹۶۴ برای اثر «سنجش و ارزیابی خدمات مرجع» تالیف روتشتاین، ۱۹۸۲ برای کتاب «مقدمه­ای بر کار مرجع» اثر ویلیام کتس، و ۱۹۸۶ اثر «اضطراب کتابخانه‎ای» تالیف ملون روی داده است. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در نشان دادن آثار مهم حوزه خدمات مرجع است که از قرن نوزده به این سو بیشترین استنادات را به خود جلب کرده‎اند.  

Keywords:

reference services , Scientometrics , the historical origins of the reference services , Reference Publication Year Spectroscopy (RPYS) , خدمات مرجع , علم سنجی , تاریخچه خدمات مرجع , طیف سنجی سال انتشار مآخذ.