مریم کازرانی - گروه کتابداری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

هدف: اصطلاحنامه‎ها به‎عنوان ابزارهای کمکی بازیابی اطلاعات نقش مهمی در بهینه‎سازی جستجوها در پایگاه‎های اطلاعاتی علوم دارند و تالیف و انتشار آن‎ها مستلزم برخورداری از شرایطی استاندارد است. پژوهش حاضر، به بررسی مقایسه‎ای روابط معنایی، ساختار شکلی و سیستم مدیریت اصطلاحنامه‎های فنی و مهندسی و نما بر اساس استاندارد ANSI/NISO z۳۹.۱۹ ۲۰۰۵ می‎پردازد. روش: پژوهش حاضر به روش ارزیابانه انجام شده و از نوع کاربردی است. جامعه پژوهش شامل آخرین ویرایش اصطلاحنامه‎های فنی مهندسی و نما است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش سیاهه‎وارسی است که در فضای نرم‎افزار اکسل در ۴ بخش روابط معنایی، ساختار شکلی، نحوه ارائه و سیستم مدیریت اصطلاحنامه بر اساس بندهای موجود در استاندارد ANSI/NISO z۳۹.۱۹ ۲۰۰۵ تنظیم شده است. از آمار توصیفی برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شد. یافته‎ها: یافته‎های پژوهش نشان داد که میانگین رعایت استاندارد در روابط معنایی اصطلاحنامه فنی و مهندسی  ۵/۹۷ درصد و در اصطلاحنامه نما ۹۳ درصد است. در بخش ساختار شکلی میزان رعایت استانداردها در دو اصطلاحنامه مذکور به ترتیب ۸۶ درصد و ۹۷ است. در نحوه ارائه اصطلاحنامه میزان برخورداری دو ابزار از استانداردها به ترتیب ۵/۵۴ درصد و ۵۷ درصد و در سیستم مدیریت، دو اصطلاحنامه یاد شده  به میزان ۱۴ درصد و ۱۸ درصد استانداردهای مذکور را رعایت کرده‎اند. می‎توان نتیجه گرفت که میزان رعایت استانداردها در بخش روابط معنایی و ساختار شکلی اصطلاحنامه‎ها مطلوب است. کمترین میزان رعایت استانداردها، در سیستم مدیریت اصطلاحنامه و سپس در بخش نحوه ارائه بوده است. اصالت/ارزش: با توجه به اینکه اصطلاحنامه‎ها یکی از منابع اطلاعاتی مهم در امر بازیابی اطلاعات در عصر حاضر هستند و تهیه و تدوین آن‎ها، برنامه‎های مدون و سرمایه‎گذاری‎های بسیاری را می‎طلبد، انجام پژوهش‎هایی که کیفیت اصطلاح‎نامه‎ها را بر اساس استانداردهای نوین بسنجد، ضروری به نظر می‎رسد. ارزش مقاله حاضر در نشان دادن ضعف اصطلاحنامه‎ها در سیستم مدیریت اصطلاحنامه و در نحوه ارائه اصطلاحات و نیاز به استفاده از ابزارهای نو برای بازنمایی است.  

Thesauri, Controlled vocabularies, ANSI /NISO Z ۳۹.۱۹ -۲۰۰۵, Engineering Thesaurus, NAMA thesaurus, ساختار شکلی, روابط معنایی, نحوه ارائه اصطلاحنامه, سیستم مدیریت اصطلاحنامه, ارزیابی, استاندارد ANSI/NISO z۳۹.۱۹ ۲۰۰۵, اصطلاحنامه علوم و فنون, نما