تاثیر تابش پرتوی فرابنفش و محلول پاشی برخی از تنظیم کننده ‎های رشد بر ویژگی های عملکردی و ظاهری شنبلیله Trigonella foenum-graecum L.))

سابقه و هدف: افزایش تابش پرتوی فرابنفش به ویژه فرابنفش-ب، به عنوان یکی از پیامدهای تغییر اقلیم، قادر به اخلال در رشد و نمو گیاهان است. پرتوی فرابنفش بر رشد و متابولیسم گیاه تاثیر می گذارد. مطالعات مختلف نشان داده‎اند که افزایش پرتوی فرابنفش-ب می تواند اثرات زیان آوری بر فرآیندهای فیزیولوژیکی و رشد کلی بعضی از گیاهان داشته باشد. استفاده از ترکیبات یا تنظیم کننده های رشد به صورت برون زا در بسیاری از موارد در کاهش اثرات تنش های محیطی موثر بوده است. مطالعه حاضر به منظور بررسی تاثیر پرتوی فرابنفش آ و ب و محلول پاشی ملاتونین و آسکوربیک اسید بر رشد، زی توده گیاهی و خصوصیات ظاهری و روزنه ای شنبلیله انجام گرفت.مواد و روش ها: آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح کامل تصادفی اجرا شد. تیمار تابش پرتوی فرابنفش در چهار سطح (شاهد، تابش پرتوی فرابنفش-آ، تابش پرتوی فرابنفش-ب و تابش پرتوی فرابنفش آ + ب) به عنوان عامل اصلی و کاربرد ترکیبات تعدیل کننده ی تنش در چهار سطح (شاهد، ملاتونین، آسکوربیک اسید و ملاتونین + آسکوربیک اسید) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. در پایان آزمایش صفات ارتفاع بوته، عرض بوته، تعداد برگ، طول برگچه، عرض برگچه، طول دمبرگ، قطر طوقه ، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر برگ، تعداد شاخه های جانبی، تعداد میانگره، طول و عرض سلول محافظ روزنه، شاخص روزنه ای، تراکم روزنه ای، محتوای کلروفیل و کاروتنوئید اندازه گیری شد. داده های به دست آمده از آزمایش با استفاده از نرم افزار Minitab مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. مقایسه‎ی میانگین ها نیز با استفاده از روش آزمون LSD در سطح ۰۵/۰ انجام گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد که پرتوی فرابنفش-آ علیرغم کاهش تعداد شاخه های جانبی (%۶۳/۱۵) ، باعث افزایش وزن تر برگ، قطر طوقه، طول دمبرگ، طول و عرض برگچه، ارتفاع و عرض بوته، وزن تر اندام هوایی (%۱۷/۱۲) ، وزن خشک اندام هوایی، تعداد میانگره و میزان کلروفیل-آ (%۴/۷) و کلروفیل-ب (%۵/۳) شد. بر خلاف این تیمار فرابنفش-ب و فرابنفش آ + ب باعث کاهش اغلب صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته (%۰۹/۸)، طول و عرض برگچه، طول دمبرگ، کلروفیل آ، کلروفیل ب، کلروفیل آ+ب، وزن تر و خشک بوته و وزن تر برگ شد. با این وجود میزان کاروتنوئید، تعداد شاخه های جانبی (%۵۸/۶) و شاخص روزنه ای (%۴/۱۱) را افزایش دادند. کاربرد آسکوربیک اسید و ملاتونین باعث کاهش اثرات منفی تابش فرابنفش در شنبلیله گردید. در شرایط عدم تیمار فرابنفش و تیمار فرابنفش-آ، محلول پاشی آسکوربیک اسید اثرات بهتری بر صفات مورد مطالعه بر جا گذاشت و بیشترین میزان ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد برگ، طول و عرض برگچه، کلروفیل، کاروتنوئید، شاخص روزنه و تراکم روزنه را به خود اختصاص داد. در حالی که در شرایط تابش فرابنفش-ب و فرابنفش آ + ب، محلول پاشی هر دو ترکیب ملاتونین و آسکوربیک اسید نتایج بهتری به همراه داشت. بنابراین می توان گفت که اثر هم افزایی این دو ترکیب در تعدیل اثرات تنش فرابنفش در شنبلیله قابل توجه بود.نتیجه‎گیری: در این مطالعه تابش فرابنفش-ب و تابش همزمان فرابنفش-آ و ب منجر به کاهش رشدونمو شنبلیله شد. بر خلاف این، پرتوی فرابنفش-آ باعث بهبود عملکرد و صفات ظاهری گیاه گردید. علاوه بر این، حلول پاشی ملاتونین و آسکوربیک اسید باعث کاهش آسیب های ظاهری و شاخص های رشدی ناشی از تیمار پرتوی فرابنفش-ب شد.

Keywords:

Trigonella foenum-graecum L , فرابنفش , روزنه , ملاتونین , آسکوربیک اسید