عاطفه نمکی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم باغبانی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
زهرا قهرمانی - استادیار دانشگاه زنجان فیزیولوژی و اصلاح سبزی ها
میترا اعلائی - استادیار دانشگاه زنجان فیزیولوژی و اصلاح گل گیاهان زینتی پس از برداشت
طاهر برزگر - دانشگاه زنجان
محمدابراهیم رنجبر نیاکی - دانشگاه زنجان

بررسی مورفولوژیکی توده های azerbaijanensis Asparagus و اثر تنش خشکی بر رشد گیاهچه های مارچوبه ایرانیچکیده سابقه و هدف: تنش خشکی یکی از رایج ترین تنش های محیطی در فرآیند تولید محصولات کشاورزی در سراسر جهان است. مهم ترین گونه تجاری مارچوبه officinalis Asparagus است که به برخی از شایع ترین تنش های زنده و غیرزنده حساس است. بنابر گزارشات، گونه های ایرانی مارچوبه به خوبی می توانند برخی از شرایط نامساعد خاک را تحمل کنند. اهداف پژوهش حاضر، شناسایی و ارزیابی مورفولوژیکی توده های مختلف گونه ایرانی A. azerbaijanensis، بررسی شاخصه های جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه در مارچوبه های ایرانی تحت شرایط تنش خشکی، مقایسه میزان مقاومت توده های ایرانی با رقم تجاری مری واشنگتن و معرفی توده های برتر به منظور بکارگیری آن ها در برنامه های اصلاحی مارچوبه با هدف تولید هیبریدهای مقاوم به خشکی بودند.مواد و روش ها: پژوهش حاضر در طی سال های ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه زنجان در دو بخش مختلف صورت پذیرفت که بخش اول مربوط به جمع آوری و بررسی صفات مورفولوژیکی دو توده خودرو مارچوبه از گونه A. azerbaijanensis و بخش دوم مربوط به بررسی اثر تنش خشکی (در چهار سطح: ۰ (شاهد)، ۵، ۱۰ و ۱۵ درصد پلی اتیلن گلایکول) بر شاخصه های جوانه زنی بذر (سرعت و درصد جوانه زنی بذر) و رشد گیاهچه (طول ریشه چه و ساقه چه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه و وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه) مارچوبه های ایرانی در شرایط آزمایشگاه می شد.یافته ها: میانگین طول و قطر اسپیر در توده های اهر و ماکو، ۹۴/۴۸ سانتیمتر و ۷۰/۴ میلیمتر بود. در توده های مورد بررسی به طور متوسط تعداد ۳۷/۲ بذر در هر میوه و تعداد ۴۰/۱۵۹ میوه در هر بوته شمارش گردید و میانگین تعداد کلادود در توده های گونه A. azerbaijanensis، ۲۸/۱۰ عدد ارزیابی شد. بیشترین میزان درصد و سرعت جوانه زنی بذر و همچنین طول ریشه چه و ساقه چه تحت شرایط تنش در توده گزنک به ثبت رسید. درصد و سرعت جوانه زنی بذر در توده گزنک تحت شرایط تنش خشکی به طور متوسط ۷۳/۵۶ و ۵۲/۷۰ درصد نسبت به رقم تجاری مری واشنگتن بیشتر بود. نتایج مقایسات میانگین برای صفات وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه نشان داد که در تمامی توده های مورد بررسی با افزایش سطح تنش میزان وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه کاهش یافت.نتیجه گیری: توده های خودرو گونه A. azerbaijanensis با توجه به برخورداری از تنوع مورفولوژیکی مناسب و تولید اسپیرهایی با طعم و اندازه مطلوب، گزینه ای مناسب در جهت بکارگیری در برنامه های اصلاحی مارچوبه با هدف تولید مارچوبه هایی با رشد رویشی برتر می باشند. برتری توده های مختلف مارچوبه ایرانی نسبت به رقم تجاری بکارگرفته شده در این پژوهش در تحمل شرایط کم آبی و تنش نیز نوید بخش امکان بررسی بیشتر مارچوبه های ایرانی در پروژ ها و مطالعات اصلاحی مارچوبه با هدف تولید ارقام مقاوم به تنش خشکی می-باشد.

واژه های کلیدی: پلی اتیلن گلایکول, تنش خشکی, درصد جوانه زنی, مارچوبه ایرانی