تاثیر حجم سلول سینی نشاء و اسید هیومیک بر ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک نشاء گوجه فرنگی (Lycopersicum esculentum Mill.)

سابقه و هدف: یکی از عوامل موثر بر رشد نشا از جمله نشای گوجه فرنگی گلخانه ای، اندازه یا حجم مناسب سلول است. اگرچه سلول های بزرگتر سینی کشت فضای بیشتری را برای رشد بهتر نشاء فراهم می کند، اما با افزایش حجم یا اندازه سلول و فضای مورد نیاز برای تولید نشاء افزایش می یابد. بنابراین، تعیین حجم مناسب سلول که موجب ایجاد نشاهای قوی شود از اهمیت به سزایی برخوردار است. از آنجا که بهبود ویژگی های رویشی نشاء در گیاهان مختلف از جمله گوجه فرنگی در اثر کاربرد اسید هیومیک توسط پژوهشگران مختلف گزارش شده است لذا این پژوهش برای بررسی اثر همزمان حجم سلول سینی نشا و محلول پاشی اسید هیومیک بر ویژگی های مورفولوژیک، فیزیولوژیک و میزان عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم برگ نشاء گوجه فرنگی انجام شد.مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشگاه هرمزگان انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سینی های کاشت با حجم های ۱۵، ۲۰ و ۲۲ سانتی متر مکعب و چهار سطح اسید هیومیک با غلظت های صفر، ۵/۱، ۵/۳ و ۵/۵ گرم بر لیتر بود. بستر کاشت مورد استفاده برای تهیه نشا، ۷۰ درصد کوکوپیت و ۳۰ درصد پرلایت در نظر گرفته شد. از هفته چهارم به بعد و با تشکیل دو جفت برگ های حقیقی تغذیه نشاءها با محلول پاشی کود اسید هیومیک با غلظت های (صفر، ۵/۱، ۵/۳، ۵/۵) گرم بر لیتر به صورت یک روز در میان به مدت ۱۵ روز انجام شد. ۴۵ روز پس از کاشت ویژگی های مورفولوژیک، فیزیولوژیک و میزان عناصر برگ نشاء مورد ارزیابی قرار گرفت. در پایان آزمایش، تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح آماری پنج درصد به کمک نرم افزار آماری (۹.۱) SAS انجام شد. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان داد که با کاهش حجم سلول سینی، صفات مورفولوژیک به طور معنی داری کاهش یافت به طوری که کمترین میانگین این صفات در حجم سلول ۱۵ سانتی متر مکعب به دست آمد. به طوری که کاهش حجم سلول سینی نشاء از ۲۲ به ۱۵ سانتی متر مکعب، به طور معنی دار صفات مورفولوژیک نشاء شامل ارتفاع بوته، طول ساقه، وزن تر ریشه، وزن تر و خشک اندام هوایی و سطح برگ نشاء گوجه فرنگی را به ترتیب به میزان ۷/۱۲، ۲/۱۶، ۹/۲۱، ۱/۱۵، ۸/۱۸ و ۴/۱۸ درصد کاهش داد. در این شرایط ویژگی های فیزیولوژیک شامل حداکثر کارایی فتوسیستم II (Fv/Fm)، کارایی فتوسنتز (PI)، نیتروژن، فسفر و پتاسیم برگ نشاء را به ترتیب ۷/۱۰، ۷/۲۵، ۷/۱۵، ۹/۱۸ و ۴/۱۶ درصد کاهش یافت. کاربرد اسید هیومیک باعث افزایش معنی دار میزان عناصر غذایی برگ در مقایسه با عدم کاربرد اسید هیومیک شد. به طور کلی بیشترین میزان نیتروژن (۹۱/۱۰۳۳)، فسفر (۲۲۴) و پتاسیم (۹۴/۳۷۵۳۴ میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک) برگ نشاء به ترتیب با کاربرد اسید هیومیک با غلظت ۵/۳، ۵/۱ و ۵/۵ گرم در لیتر به دست آمد. در مجموع در هر حجم سلول سینی نشاء محلول پاشی اسید هیومیک باعث بهبود صفات در مقایسه با شاهد شد. این نتایج بیانگر جبران محدودیت رشد ریشه در سینی های کشت با حجم کمتر، توسط اسید هیومیک می باشد.نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که با کاهش حجم سلول سینی شاخص های فیزیولوژیک و مورفولوژیک نشاء گوجه فرنگی بطور معنی دار کاهش یافت. در این مطالعه کاربرد اسید هیومیک باعث بهبود جذب عناصر غذایی و رشد رویشی نشاء شد و اثرات منفی ناشی از کاهش حجم سلول سینی نشاء را جبران کرد. به طوری که محلول پاشی اسید هیومیک منجر به بهبود صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و به ویژه جذب عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم گردید. لذا به نظر می رسد کاربرد اسید هیومیک می تواند به عنوان راهکاری برای تولید نشا باکیفیت بالاتر پیشنهاد شود.

Keywords:

اندازه سلول سینی , عناصر غذایی برگ , کود الی , نشاء توپی