رحمت ابابکری - بخش مهندسی علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان. کرمان. ایران
امید دیانی - استاد بخش مهندسی علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان. کرمان. ایران
امین خضری - بخش مهندسی علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان. کرمان. ایران
عباسعلی ناصریان - استاد گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

سابقه و هدف: بررسی فراسنجه های تخمیر به روش تولید گاز یکی از روش های رایج برای ارزیابی خوراک ها می باشد و می تواند بازتابی از الگوی تخمیر در شکمبه باشد. روش تولید گاز در زمانی نسبتا کوتاه می تواند روند تخمیر خوراک ها و تعداد زیادی نمونه را مورد بررسی قرار داده و همچنین جهت تعیین کمی و کیفی نرخ و میزان هضم یک ماده خوراکی بکار رود. در سال های اخیر، دانه و روغن کتان به واسطه غلظت بالای اسید آلفالینولنیک موجود در آن، به طور وسیعی به عنوان یک مکمل چربی در جیره های نشخوارکنندگان مورد توجه قرار گرفته و استفاده شده است. اما یکی از نگرانی های بسیار مهم در تغذیه دانه های روغنی، اثر منفی اسیدهای چرب غیراشباع آن ها بر تخمیر شکمبه ای می باشد. هدف از انجام این مطالعه بررسی گوارش پذیری، تولید گاز و پروتئین میکروبی جیره های دارای چند شکل دانه کتان (کتان سالم، کتان آسیاب شده و یا کتان اکسترود شده) در سطح ۱۰ درصد ماده خشک جیره و دو سطح بالا (۴۰ درصد از کل پروتئین خام) و پایین (۲۰ درصد از کل پروتئین خام) پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای بود.مواد و روش ها: دویست میلی گرم نمونه با مایع شکمبه به همراه بافر انکوباسیون گردید و تولید گاز در ساعات ۲، ۴، ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۲۴، ۳۶، ۴۸، ۷۲، ۹۶ و ۱۲۰ اندازه گیری شد. جیره های آزمایشی ۱: جیره شاهد بدون کتان با ۲۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای ، ۲: جیره شاهد بدون کتان با ۴۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای، ۳: جیره دارای ۱۰ درصد کتان سالم با ۲۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای، ۴: جیرهدارای ۱۰ درصد کتان سالم با ۴۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای، ۵: جیره دارای ۱۰ درصد کتان آسیاب شده با ۲۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای، ۶: جیره دارای ۱۰ درصد کتان آسیاب شده با ۴۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای، ۷: جیره دارای ۱۰ درصد کتان اکسترودشده با ۲۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای و ۸: جیره دارای۱۰ درصد کتان اکسترودشده با ۴۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای بود. یافته ها: میزان گاز تولیدی در ۹۶ ساعت با جیره های شاهد نسبت به سایر جیره ها (۸/۲۵۵ در مقابل ۸/۲۱۷، ۱/۱۹۸ و ۴/۲۰۰ میلی لیتر در گرم ماده خشک، ۰۰۱/۰=P) و همچنین با ۲۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای (۵/۲۵۵ در مقابل ۱/۲۱۰ میلی لیتر در گرم ماده خشک، ۰۴۹/۰=P) بالاتر بود. گوارش پذیری حقیقی جیره های بدون کتان (۶۸۴ در مقابل ۵۶۸، ۶۱۹ و ۵۳۸ میلی گرم در گرم ماده خشک) و نیتروژن آمونیاکی تولیدی با جیره های حاوی کتان آسیاب شده نسبت به سایر جیره ها (۱۲/۱ در مقابل ۴۱/۰، ۴۹/۰ و ۲۱/۰ میلی گرم) بالاتر بود (۰۱/۰>P) اما نیتروژن میکروبی تولیدی با جیره های حاوی کتان آسیاب شده نسبت به سایر جیره ها پایین تر بود (۷۲/۲ در مقابل ۲۹/۳، ۳۶/۳ و ۴۵/۳ میلی گرم، ۰۱/۰>P). ماده خشک ناپدیدشده (۶/۱۶۱ در مقابل ۹/۱۴۹ میلی گرم)، نیتروژن متصل به الیاف نامحلول در شوینده خنثی (۶۳/۱ در مقابل ۳۵/۱ میلی گرم) و نیتروژن آمونیاکی (۷۶/۰ در مقابل ۳۵/۰ میلی گرم) با ۴۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای و تولید نیتروژن میکروبی (۴۸/۳ در مقابل ۹۳/۲ میلی گرم) با ۲۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای بالاتر بود (۰۵/۰>P). نتیجه گیری: جیره های حاوی کتان سالم و اکسترودشده علی رغم پایین بودن میزان گوارش پذیری آن ها، اما تولید پروتئین میکروبی بالاتری را نشان دادند. از طرفی سطح ۲۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای نیز بالاترین مقدار تولید گاز و پروتئین میکروبی را نشان داد. بنابراین به نظر می رسد از نقطه نظر اقتصادی و همچنین عملکرد جیره ها، استفاده از جیره حاوی ۱۰ درصد کتان اکسترودشده به همراه ۲۰ درصد پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای می تواند مفید و موثر باشد.

برون تنی, پروتئین غیرقابل تجزیه شکمبه ای, تولید گاز, دانه کتان