محمدتقی فخلعی - دانشکده الهیات،دانشگاه تهران

یکی از قواعد مهم فقهی که در حقوق جزای اسلام اهمیت زیادی دارد،قاعده،"درءالحد"نام این قاعده از حدیث نبوی مشهور و متفق بین شیعه واهل سنت یعنی حدیث"ادروالحدود باالشبهات"اتخاذ ومفهوم آن مورد تسالم همه فقهای اسلام واقع شده است.براساس این قاعده در صورت حئدوث هرگونه شبهه ای،چه در مقام ثبوت برای عامل جرم و چه"مقام اثبات و دادرسی برای قاضی شرع،حدود و مجازاتهای شرعی ساقط می شود.قاعده"درءالحد"بیانگر روح تخفیف و تسامحی است که اساس تشریعات جزایی اسلام را تشکیل داده و تا حد زیادی تامین کننده امنیت متهمان به جرایم است؛همچنین نشان دهنده اهتمام عظیمی است که اسلام به حرمت و شخصیت انسانها به خرج داده و مانع از کیفر و مجازات بی دلیل و اثبات نشده آنان می شود.فقهای اسلام بحث های گوناگونی را پیرامون این قاعده و تقسیم شبهات و اقسام مجازات شرعی که موضوع این قاعده است مطرح کرده اند.بررسی تطبیق نظریات فقهی فقهای اسلام و نیز آرای حقوق دانان جدید ازجمله اهدافی است که دراین گفتار دنبال شده است

قاعده فقهی, حد (حدود), تعزیر و قصاص, درء‎الحد, شبهه دارئه, شبهه موضوعیه, شبهه حکمیه, شبهه جهل, شبهه اکراه, شبهه قاضی, شبهه عامل, تخفیف و تسامح, اصل برائت, جهل قصوری, جهل تقصیری