محمدسالم محسنی - دکترای فلسفه اسلامی و مدرس جامعه المصطفی العالمیه

چیستی حق یکی از مباحث مهم فلسفه حق بوده و درباره آن نظریات مختلف مطرح شده است که از جمله آن ها دیدگاه علامه طباطبایی بر مبنای نظریه اعتباریات است. وی بر اساس طبقه بندی ادراکات انسانی به حقیقی و اعتباری، برخی از مصادیق اعتباریات را بیان کرده و «حق» را نیز جزء آن ها برشمرده است. در بررسی چیستی حق بر اساس نظریه اعتباریات، این نتیجه به دست آمد که حق به معنای اختصاص است و چون اختصاص دو قسم تکوینی و اعتباری است، حق نیز به دو نوع تکوینی و اعتباری تقسیم می شود؛ اما آنچه در دانش حقوق کاربرد دارد نوع دوم یعنی حق های اعتباری است. بنابراین حق در کاربرد حقوقی خود به معنای اختصاص و از اعتباریات بعد از اجتماع است. آثار نظریه اعتباریات در تبیین ماهیت حق این است که اولا ساختار طبقه بندی حق با تقسیم مشهور حق به طبیعی و وضعی تفاوت پیدا کرده و حقوق اعتباری در نظریه اعتباریات شامل هر دو قسم حقوق طبیعی و وضعی می شود؛ ثانیا بین حقوق اعتباری و حقوق تکوینی ربط و پیوند برقرار بوده و حق های اعتباری به نحوی بر حقایق و واقعیات ابتنا دارد. در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است.

ماهیت حق, نظریه اعتباریات, اختصاص, حق تکوینی, حق اعتباری