مبانی پارادایمی عقلانیت فلسفی در فلسفه دکارت و صدرا

این جستار، مبانی پارادایمی «عقلانیت فلسفی» در فلسفه دکارت و ملاصدرا را می پژوهد. منظور از عقلانیت فلسفی، چشم انداز عقلانی نسبت به تحلیل فلسفی مسائل بنیادین هستی شناسی، معرفت شناسی، روش شناسی و انسان شناسی است که مبتنی بر روش، اصول و پیش فرض های خاص است. دکارت پدر فلسفه جدید است و عقلانیت مدرن به معنای خاص آن، میراث فلسفه اوست. صدرا پایه گذار «حکمت متعالیه» است که امروزه از مهم ترین مکاتب فلسفه اسلامی به شمار می رود. تحلیل بنیادهای عقلانیت فلسفی، محور پارادایم فلسفی هردو فیلسوف بنیانگذار هم عصر، اما با رویکردهای متفاوت است. دکارت عقل جزئی (راسیونل) را مبنای عقلی فلسفه اش قرار داد، صدرا، پارادایم فلسفی خود را بر پایه عقل کلی (شهودی) بنا کرد. «عقلانیت فلسفی» دکارت که ابزاری، عرفی و مفهومی است، متمرکز بر امور جزئی است و دستاورد آن، اپیستمولوژی، طبیعت گرایی، تجددگرایی و عقلانیت خودبنیاد است. «عقلانیت فلسفی» صدرا که کلی، شهودی و مبتنی بر وحی است، اولویت اش متافیزیک، تئولوژی و عقلانیت خدابنیاد است. «کوگیتو»، بنیاد «عقلانیت عرفی» دکارت و «اصالت الوجود»، بنیاد «عقلانیت قدسی» صدرا است. این دو نوع عقلانیت، از نظر روش، معنا، هدف و غایت، دلالت های خود را دارند؛ چون دارای بنیادها، پیش فرض ها و ویژگی های خاص هستند. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است.

Keywords:

عقل جزئی , عقل کلی , عقلانیت فلسفی , کوگیتو , اصالت الوجود