محمدسالم محسنی - دکترای فلسفه اسلامی و مدرس جامعه المصطفی العالمیه

قرآن کریم در سوره عصر ابتدا همه انسان ها را در خسران دانسته و سپس کسانی را که از صفات چهارگانه ای «ایمان»، «عمل صالح»، «توصیه به حق» و «توصیه به صبر» برخوردارند، استثنا کرده است. خواجه نصیرالدین طوسی این سوره را با رویکرد فلسفی تفسیر کرده و صفات چهارگانه ای یاد شده را با عقلانیت مرتبط ساخته است. نگارنده با هدف شرح و تبیین دیدگاه طوسی و نقد و ارزیابی آن به بررسی مساله پرداخته و به این نتیجه دست یافته که وی بر اساس مبانی فلسفه اسلامی، «خسران» را به معنای اشتغال در امور مادی و فرو رفتن در خواهش های نفسانی و نجات از خسران را در استکمال نیروهای عقلانی می داند. بر این اساس، طوسی «ایمان» را به استکمال عقل نظری، «عمل صالح» را به استکمال عقل عملی، «توصیه به حق» را به تکمیل عقل نظری دیگران و «توصیه به صبر» را به تکمیل عقل عملی دیگران تفسیر کرده است. وی در تفسیر این سوره اگرچه با ادبیات فلسفی سخن گفته که با تعبیرات دیگر مفسران به ظاهر متفاوت می نماید؛ اما از نظر محتوا با آن ها سازگار بوده و بر مبنای روایاتی که درباره نقش عقل در رستگاری انسان وارد شده، نیز تاییدپذیر است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است.

سوره عصر, ایمان, عمل صالح, عقل نظری, عقل عملی