زهیر طیب - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

ادبیات فارسی در شبه قاره هند، صیتی گسترده و قلمروی بزرگ داشته است. در دوران سلطنت گورکانیان به­ ویژه اکبرشاه (م. ۹۸۴ شمسی / ۱۰۱۴ قمری) و شاه جهان (م. ۱۰۴۴ شمسی /  ۱۰۷۶ قمری )، ادبای فارسی گوی هندوستان، شگفتی­ ها در زبان و ادب فارسی آفریده اند. یکی از این آثار بی­تکرار، تصحیح و تحقیقی است که منشی دیوان شاه جهان، عبداللطیف عباسی گجراتی از مثنوی معنوی مولانا جلال­ الدین محمد بلخی، عارف و شاعر بزرگ ادبیات فارسی به دست داده است. این اثر که تا روزگار ما پای از نسخه های دست نویس فراتر نگذاشته بود، به ­تازگی با تصحیح متن و تحقیقاتی تکمیلی، به چاپ رسید و پنجره ای نو به متن­ پژوهی مثنوی گشود (عبداللطیف عباسی: ۱۴۰۰). این بررسی، بیانگر آن است که برخی از گزاره های نقدگونه بر این اثر، بدون تماس کافی و دقت وافی در متن، به شکل کلی و متاثر از فضای عمومی پیرامون این اثر در محافل علمی و ادبی، مطرح شده و طبعا در نسبت با واقعیت اثر، خطاهایی در آن راه دارد. همچنان که ستایش­ های بدون تدقیق  نیز به همین عارضه مبتلاست. این مقاله با پرداختن به سیر پژوهش ها و داوری­ های قبلی، ضمن معرفی نسخه های خطی نسخه ناسخه مثنوی، می کوشد تا ارزش های ادبی و تاریخی این اثر را بیرون از غبار داوری های کلی، به پژوهشگران معرفی کند. درعین­حال، بدون افراط در تصدیق و تاصیل آن، پژوهشگران را به شناخت دقیق و فارغ از پیش­داوری از این اثر و بهره­ گیری از فواید تاریخی انضمامی و اشتمالی آن دعوت کند.  

مثنوی, عبداللطیف عباسی, مولانا, نسخه ناسخه, هندوستان, تحقیق و تصحیح, تیموریان, گورکانیان