سعید حیدرزاده - دانشجوی سابق دکتری زراعت، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
جلال جلیلیان - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی ، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
علیرضا پیرزاد - استاد گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
رشید جامعی - دانشیار گروه زیست شناسی دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

تولید، انتقال مجدد و بهبود ویژگی های کیفی گیاهان زراعی به ویژه تحت تنش کم آبی از مبانی اساسی تعیین و بررسی اختلاف عملکرد در گونه ها و رقم های زراعی است. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه ارومیه در دو سال زراعی (۱۳۹۵ و ۱۳۹۶) انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کشت دیم و یک بار آبیاری تکمیلی به عنوان فاکتور اول و تیمار کاربرد کودهای زیستی در هشت سطح (شاهد، قارچ میکوریزا، ازتوباکتر، تیوباسیلوس، ازتوباکتر+ قارچ میکوریزا، تیوباسیلوس+ قارچ میکوریزا، ازتوباکتر+تیوباسیلوس و ازتوباکتر+ تیوباسیلوس+ قارچ میکوریزا) به عنوان فاکتور دوم بودند. نتایج نشان داد با انجام آبیاری تکمیلی تعداد غلاف در بوته ماشک افزایش یافت؛ اما بیشترین میزان و کارآیی انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و درصد پروتئین علوفه ماشک در شرایط دیم به دست آمد. همچنین تعداد غلاف در بوته و پروتئین علوفه ماشک تحت تاثیر کاربرد کودهای زیستی افزایش معنی داری یافتند؛ در حالی که بیشترین میزان و کارآیی انتقال مجدد مواد فتوسنتزی ماشک در تیمار بدون کاربرد کود زیستی (شاهد) به دست آمد. گیاهان ماشک در شرایط آبیاری تکمیلی و کاربرد ترکیبی قارچ میکوریزا و ازتوباکتر به واسطه دارابودن حداکثر میزان کلونیزاسیون ریشه (۴۵/۶۳ درصد) و محتوای رطوبت نسبی بالا (۵۰/۶۹ درصد)، بیشترین تعداد دانه در بوته (۹۴/۲۰ عدد) و وزن۱۰۰۰دانه (۷/۴۴ گرم) را دارا بودند که در نتیجه منجر به حصول حداکثر عملکرد دانه (۲/۱۸۷۳ کیلوگرم در هکتار) گردید. لذا، کاربرد تلفیقی کودهای زیستی در شرایط آبیاری تکمیلی جهت افزایش تولید ماشک در سیستم تلفیقی درخت-گیاه زراعی می تواند موجب بهبود خصوصیات کمی و کیفی آن شود که در راستای کشاورزی پایدار نیز می باشد.

ازتوباکتر, تیوباسیلوس, کارآیی انتقال مجدد, کشاورزی پایدار, میکوریزا