محمدجواد مصطفوی - دانشجوی دکتری اگرواکولوژی، گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
مینا هوشمند - دانشجوی دکتری اگرواکولوژی، گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - عضو هیئت علمی (استاد) گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

تغییر اقلیم تاثیر زیادی بر عملکرد گیاهان زراعی و نوسانات سالانه آن دارد و مطالعه روند اثرات گذشته برای تدوین سیاست های آینده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مطالعه داده های سالانه عملکرد دیم و آبی حبوبات اصلی کشور شامل نخود، لوبیا و عدس و همچنین کل حبوبات از آمارنامه های منتشرشده از سال زراعی ۶۲-۱۳۶۱ تا ۹۵-۱۳۹۴ در پایگاه اطلاعاتی وزارت جهاد کشاورزی استخراج شد. با تحلیل رگرسیون روند بلندمدت عملکرد و سطح زیرکشت، باقیمانده نسبی و آنومالی سالانه عملکرد، ضریب تغییرات عملکرد مورد بررسی قرار گرفت. به علاوه، با کاربرد مدل فینلی- ویلکینسون وضعیت ثبات عملکرد حبوبات کشور بررسی شد. یافته ها نشان دادند که به جز عملکرد عدس دیم که سالانه ۶/۰ کیلوگرم در هکتار کاهش پیدا کرده، عملکرد سایر حبوبات افزایش یافته است که در این بین، لوبیای دیم و آبی با افزایش سالانه به ترتیب ۱۷/۲۵ و ۸۷/۲۱ کیلوگرم در هکتار بیشترین افزایش عملکرد سالانه را داشته اند. ضریب تغییرات عملکرد تمامی حبوبات، ثابت یا افزایشی بوده است و ثبات عملکرد تمامی حبوبات هرساله کاهش قابل توجهی یافته است که در این بین لوبیای آبی و دیم، با وجود افزایش عملکرد سالانه بیشترین بی ثباتی عملکرد را داشته اند. سطح زیرکشت نخود و عدس آبی و لوبیای دیم کاهش و سایر حبوبات افزایش یافته است، اما به دلیل این که تغییرات سطح زیرکشت نیز به طور کلی در جهت افزایش بی ثباتی عملکرد بوده است، ثبات عملکرد هرساله افزایش پیدا کرده است. بنابراین تدوین سیاست های کلان به منظور حمایت از عملکرد و ثبات حبوبات ضروری به نظر می رسد.

آنومالی عملکرد, روند عملکرد, ضریب تغییرات عملکرد, مدل فینلی-ویلکینسون