محمدحسن ,وفایی - دانشگاه بوعلی سینا
مهدی پارسا - دانشگاه فردوسی مشهد
احمد نظامی - دانشگاه فردوسی مشهد
علی گنجعلی - دانشگاه فردوسی مشهد

به منظور ارزیابی و انتخاب ژنوتیپ های عدس منتخب متحمل به تنش خشکی و بررسی کارآیی شاخص های قدیمی و جدید تحمل به تنش، پژوهشی در سال زراعی ۹۴-۱۳۹۳ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و تحت دو شرایط رطوبتی عدم تنش خشکی (تامین ۱۰۰درصد نیاز آبی گیاه) و تنش خشکی (تامین ۴۰ درصد نیاز آبی گیاه) بر روی ۹ ژنوتیپ برگزیده از بین ۷۳ ژنوتیپ مورد بررسی در آزمایش زراعی سال قبل، اجرا گردید. برای اعمال دقیق محدودیت آبی، از سیستم آبیاری قطره ای نواری استفاده شد و میزان آب ورودی توسط کنتور مورد پایش قرار گرفت. بر اساس نتایج، در شرایط بدون تنش، ژنوتیپ های MLC۳۵۶ و MLC۱۲۱ به ترتیب، با تولید ۲۶۲۱ و ۹۹۳ کیلوگرم دانه در هکتار، بالاترین و پایین ترین رتبه تولید دانه در واحد سطح را به خود اختصاص دادند. در شرایط تنش نیز ژنوتیپ های Cabralinta و MLC۱۲۱ به ترتیب، با تولید ۸۷۶ و ۲۸۸ کیلوگرم دانه در هکتار، بالاترین و پایین ترین رتبه تولید دانه در واحد سطح را کسب کردند. ارزیابی تحمل به تنش خشکی، بر اساس هشت شاخص قدیمی (HM، TOL، MP، STI، GMP، YI، DI و REI) و پنج شاخص جدید (SSPI، ATI، SNPI، K۱STI و K۲STI) صورت گرفت. مطالعه همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط تنش و عدم تنش و شاخص های تحمل به خشکی نشان داد که شاخص جدید K۲STI و شاخص های قدیمی STI، GMP، REI، HM و MP برای شناسایی ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا در هر دو شرایط رطوبتی (تنش و بدون تنش) مناسب هستند. تجزیه به مولفه های اصلی و ترسیم بای پلات نیز نشان داد که شاخص های جدید SNPI و K۲STI و شاخص های قدیمی YI، HM، GMP، REI و STI بهترین شاخص ها برای جداسازی ژنوتیپ های در هر دو شرایط رطوبتی هستند و بر این اساس، ژنوتیپ های MLC۳۵۶، Cabralinta و MLC۰۲۵ به عنوان ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی و با عملکرد بالا انتخاب شدند. برای گروه بندی ژنوتیپ ها، تجزیه خوشه ای انجام گرفت و رسم دندروگرام، ژنوتیپ ها را به چهار کلاستر گروه بندی کرد که در این گروه بندی، Cabralinta و MLC۰۲۵ در یک کلاستر (کلاستر دوم) قرار گرفتند.

بای پلات, تجزیه کلاستر, عملکرد دانه, همبستگی