محمد علی سرگزی - عضو هیات علمی، مربی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

   منطقه ی سیستان دارای آب و هوایی از نوع خشک و بیابانی، به لحاظ تاریخی و فرهنگی منطقه ی سیستان با داشتن تمدنی بالغ بر ۵۰۰۰ سال جزء تمدن های کهن ایران محسوب می شود. شکل خاص سکونت و معماری این منطقه نتیجه ی موقعیت جغرافیایی، شرایط اقلیمی و سابقه ی تاریخی این منطقه از کشور می باشد.   نتایج مطالعات میدانی نگارنده در منطقه ی سیستان که با هدف «نشانه شناسی معماری بومی منطقه سیستان» طی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱ خورشیدی صورت گرفته، ثابت می نماید که معماری منطقه سیستان ضمن آنکه وجوه مشترکی با معماری سایر نقاط ایران دارد، واجد نشانه ها و خصوصیات منحصر به فردی است که زاییده ی اقلیم، فرهنگ و سابقه ی تاریخی آن است. بادگیر خاص سیستان (کلک)، خارخانه ها و آسیاب های بادی سیستان که از نکات برجسته ی معماری منطقه در ارتباط با باد و مبین نوعی معماری پایدار است، نمونه هایی از این نشانه ها می باشد. آیا نشانه شناسی و مباحث مربوط به تفسیر در تحلیل معماری بومی کاربرد دارد؟ چه وجوهی از معماری بومی در این پژوهش قابلیت تحلیل دارد؟      این مقاله ضمن تبیین مفاهیم پایه، تشریح فواید و ضرورت های نشانه شناسی از دیدگاه اندیشمندان، سابقه ی موضوع و تشریح کاربرد نشانه شناسی در تفسیر معماری، به روشی تحلیلی و اسنادی در صدد جستجو و تحلیل معماری بومی سیستان از منظر نشانه شناسی می باشد.   روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی و اسنادی بر پایه ی مطالعات میدانی است که با بهره گیری از منابع موجود و پس از بیان پیشینه ای از دیدگاه های متقدمین نشانه شناسی پیرامون نشانه، زمینه های مشترک بین معماری و نشانه شناسی مشخص گردیده و پس از بررسی و تحلیل معماری بومی سیستان، وجوه این معماری از منظر نشانه شناسی مورد دسته بندی قرار گرفته است. این نشانه ها در صورت معاصرسازی، می تواند معماریی خلق نماید که نشانه هایی از گذشته این بوم را هم در خود داشته باشد.

نشانه شناسی, معماری بومی, مسکن بومی, سیستان