علی نجفی - استاد یار دانشگاه فرهنگیان-دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

   رشید الدین میبدی کتاب تفسیر کبیر کشف الاسرار و عده الابرار را در سال ۵۲۰ هجری به انجام رسانده است. این اثر یک دوره ی کامل ترجمه و تفسیر و تاویل آیات قرآن مجید را در بردارد. در جلد چهارم کشف الاسرار حکایت موذنی آمده که گرفتار عشق بانوی ترسایی می شود و درپی آن تمام اعتبار و احترام سالیان خود را از دست می دهد. به نظرمی رسد این حکایت عرفانی یکی از مآخذ عطار نیشابوری(۵۳۷-۶۲۷) در روایت شیخ صنعان در مثنوی منطق الطیربوده است. عطار این حکایت تمثیلی عارفانه ی میبدی را پرورده و به گونه ای دیگر بازآفرینی کرده است. محور اصلی در داستان شیخ صنعان و حکایت موذن در کشف الاسرار، حکایت دل باختگی پیری عابد به دختری مسیحی است. هر دو شخصیت این دو داستان، دختری ترسا، زیبا و فتان را می بینند که دل و هوششان را ربوده تا آن جا که خرقه و قبا فرو می گذارند و زنار می بندند، به امر معشوق لب به می می آلایند و در سودای وصال دختر، از هر آنچه بدان اعتقاد داشته دل می برند و به خواست دختر ترسا برخلاف تمام قوانین دینی و اعتقادیشان عمل می کنند. بین این دو روایت نوعی خویشاوندی وجود دارد و مقاله ی حاضرمی­کوشد تا به صورت تطبیقی به بررسی این دو حکایت عرفانی بپردازد.

کشف الاسرار, موذن عاشق, شیخ صنعان, عشق, عرفان