محمد رضا خوشبین - گروه علوم دامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کاشمر، کاشمر، ایران.
رضا وکیلی - گروه علوم دامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کاشمر، کاشمر، ایران
عبدالمنصور طهماسبی - علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

این آزمایش به منظور بررسی تاثیر دو شکل معدنی و آلی منگنز بر عملکرد، فعالیت های آنتی اکسیدانی، سیستم ایمنی و استحکام استخوان بر روی ۲۵۰ قطعه مرغ تخم گذار لگهورن سویه های لاین w-۳۶ با سن ۸۲ هفته در ۵ تیمار و ۵ تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. تیمارها عبارت بودند از: تیمار ۱: شاهد (جیره ۱)، تیمار ۲: جیره پایه + ۱۰۰ درصد سولفات منگنز، (جیره ۲). تیمار ۳: جیره پایه + ۷۵ درصد سولفات منگنز و ۲۵ درصد کیلات آلی منگنز (جیره ۳). تیمار ۴: جیره پایه + ۵۰ درصد سولفات منگنز و ۵۰ درصد کیلات آلی منگنز (جیره ۴). تیمار ۵: جیره پایه + ۷۵ درصد کیلات آلی منگنز و ۲۵ درصد سولفات منگنز (جیره ۵). نتایج به دست آمده در این آزمایش نشان داد کمترین میزان ضریب تبدیل خوراک و بیشترین میزان مصرف خوراک، درصد تخم گذاری، وزن تخم مرغ و توده تخم مرغ در جیره های ۴ و ۵ یعنی تیمارهای دریافت کننده ۵۰ % و ۷۵ % کیلات آلی منگنز مشاهده شد. میزان ایمنوگلوبولین G و ایمنوگلوبولین M به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. به طوری که میزان ایمنوگلوبولین G و ایمنوگلوبولین M در تیمارهای آزمایشی افزایش معنی داری نسبت به تیمار شاهد نشان دادند؛ درحالی که در ایمنوگلوبولین M اختلاف معنی داری بین جیره ۳ و جیره شاهد مشاهده نشد. میزان مالون دی آلدئید به طور معنی داری در تیمارهای جیره ۴ و ۵ نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت. درصد ۲،۲-دی فنیل-۱-پیکریل هیدرازیل (DPPH) در جیره­های ۳، ۴ و ۵ به طور معنی داری در مقایسه با جیره شاهد افزایش معنی داری نشان داد. همچنین میزان سوپر اکسید دیسموتاز در جیره ۲ نسبت به باقی جیره ها و جیره شاهد کاهش معنی داری را نشان داد. این در حالی است که اثرات مکمل معدنی و آلی منگنز بر استحکام استخوان درشت نی مرغ های تخم گذار مسن تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. در کل می توان این چنین بیان کرد که افزودن مکمل منگنز در جیره مرغان تخم گذار باعث بهبود عملکرد، فعالیت آنتی اکسیدانی و سیستم ایمنی شد که این بهبود در مکمل آلی منگنز نسبت به مکمل معدنی آن بیشتر قابل مشاهده بود که این نتیجه به دلیل آن است که میزان جذب شکل آلی بیشتر از شکل معدنی می باشد.

استخوان, سیستم ایمنی, فعالیت آنتی اکسیدانی, مرغ تخم گذار, منگنز