سیدعیسی مسترحمی - استادیار و عضو هیئت علمی گروه علوم طبیعی، جامعه المصطفی العالمیه

واژگان دخیل، الفاظ مفرد غیرعربی هستند که از زبانی دیگر وارد لغت عربی شده و در معنایی یکسان و لفظی مشابه [و یا با اندک تفاوت] به کار می روند. مدعیان و منکران وجود این دسته واژگان در قرآن کریم، به شواهد و دلایل تاریخی و زبان شناسی استناد می کنند و روش های متفاوتی را برای بررسی آن پی می گیرند. تعیین روش صحیح برای بررسی واژگان دخیل در قرآن ازآن رو دارای اهمیت است که راه را بر سوءاستفاده هایی همچون ادعای تاثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه و متون غیرعربی عصر نزول می بندد. خاورشناسان با انگیزه های گوناگونی به مطالعه این موضوع پرداخته و نگاشته های متعددی را در دو سده اخیر به نگارش درآورده اند. دراین بین، آرتور جفری، نویسنده کتاب «واژگان دخیل در قرآن» از شهرت ویژه ای برخوردار است. جفری با کشف ریشه های تاریخی، گاه با توجه به اصل ساختاری و گاه کاربرد واژگان به توضیح بیش از ۳۲۰ واژه از واژگان قرآنی پرداخته و مدعی دخیل بودن آن ها شده است. بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و انتقادی نشان می دهد، مطالعات جفری در این زمینه به آسیب هایی روشی مبتلا شده است؛ همچون دخالت دادن برخی پیش فرض های نادرست، درک نادرست از ویژگی های قرآن، تتبع و استقرای ناقص، داوری های حدسی و غیر عالمانه بوده که به اظهارنظرهای وی جهت دهی داده و منجر به برخی قضاوت ها و برداشت های نادرست در تعیین مصداق واژگان دخیل و چرایی کاربرد آن ها در قرآن شده است.

قرآن, واژگان بیگانه, آرتور جفری, نقد روش شناسی