عدنان شریفی - مهندسی شهرسازی دانشگاه غیرانتفاعی بروجرد

با رشد شهرنشینی در ایران و تحولات پدید آمده در جوامع روستایی و عشایری، خانوارهایی برای زندگی و کار در شهرها و جوانان آنجوامع، به جهت گرایش به سمت سبک جدیدی از زندگی که دنیای جدید نوید میداد، سکونتگاه خود را ترک کردند و به سوی شهرهاروان شدند. مهاجرت و هجوم از مناطق روستایی و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ در کشور بیشتر بر اثر جاذبه شهری بوده است. اکثراین مهاجرین قادر به خرید زمین در محدودههای رسمی شهرها نبودند، پس در حاشیه یا اطراف شهر و خارج از محدودهای رسمی بهساخت مسکن در حد توان و استطاعت خود و به صورت غیررسمی و فاقد هرگونه مجوز ساخت مبادرت ورزیدند. طی دهه های اخیر بهتدریج محلات نابسامان و سکونتگاه های غیررسمی، به طور عمده در حاشیه شهرهای بزرگ کشور، خارج از برنامه رسمی توسعه شهری وبه صورت خودرو شکل گرفته و گسترش یافته است. این محلات خودرو یا حاشیهنشین، به بیان درستتر اسکان غیررسمی نامیده شده اندو کارکرد اصلی آنها تامین زمین و الگوی ساخت متناسب با توان مالی گروه های کم درآمد اغلب مهاجر است. این گونه سکونتگاه ها کهسیمای نازیبا، خدمات ناکافی و ساکنان کم توان و مشاغلی نامطمئن دارند، محیطی آماده برای پذیرش نابهنجاری های اجتماعی و بازتولیدفقر فراهم می سازند و خطرپذیری بالایی در برابر سوانح طبیعی دارند. آمارها حکایت از آن دارند که بین ۲۰ تا ۳۰ درصد جمعیتکلانشهرها و شهرهای کشورهای در حال توسعه در زیستگاه های نابسمانان در حاشیه شهرها زندگی می کنند. این پدیده به سرعت و بهصورتی بی قاعده در حال گسترش است. در ایران نیز اسکان غیررسمی رشدی سریعتر از رشد شهرنشینی داشته است. این مقاله، سعیدارد ضمن بررسی تاریخچه و روند شکل گیری اسکان غیررسمی در ایران، سیاست ها و راهکارهای موجود و اجرا شده در ساماندهی اسکانغیررسمی را مورد بررسی قرار دهد.

حاشیه نشینی، اسکان غیررسمی، توانمندسازی، ساماندهی، نهادسازی، فقر شهری