فرهاد پیرمحمدی علیشاه - استادیار، گروه عمران، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران
مهدی محمدرضایی - استادیار، گروه عمران، واحد تسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، تسوج، ایران
احمد جهانگیری - استاد، گروه زمین شناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

حوضه آبریز دریاچه ارومیه با داشتن دشت هایی مانند دشت تبریز، ارومیه، مراغه، مهاباد، میاندوآب، شبستر، تسوج، سلماس، پیرانشهر و آذرشهر یکی از کانون های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به شمار می رود. منطقه مورد مطالعه، شهرستان شبستر در شمالغرب شهر تبریز واقع شده که بخشی از پهنه زمین ساخت البرز غربی آذربایجان است. ژئومورفولوژی منطقه شامل حوضه ایکشیده شمالی جنوبی است که از شمال به ارتفاعات می شو داغ و از جنوب به دریاچه ارومیه منتهی می گردد. زمین شناسی منطقه اغلب شامل سازندهای مارنی، گچی و آهکی میوسن است. در حال حاضر دریاچه ارومیه در خطر خشک شدن کامل بوده و طی ۱۵ سال گذشته ۶ متر کاهش سطح داشته است. منطقه پژوهشی در دشت آبرفتی شبستر، شمال دریاچه قرار دارد. بحران های زیست محیطی موجود در ایران از جمله کمبود بارش، خشک شدن رودها، تالاب ها و دریاچه ها باعث بروز مخاطرات و آسیب پذیری طبیعی و انسانی شده است. در این میان خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان یک بحران ملی می تواند در ایجاد مشکلات و مخاطرات طبیعی و انسانی نقش مهمی را بازی کند. در این مقاله به بررسی اثرات خشکی دریاچه ارومیه بر مخاطرات و آسیب پذیری طبیعی و انسانی ناحیه پیرامون پرداخته شده است. داده های پژوهش از سازمان ها و مراکز مربوطه جمع آوری شده به وسیله نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS تجزیه و تحلیل شده است. نتایج و پیش بینی های این پژوهش نشان می دهد که با توجه به سکونت بیش از ۳ میلیون نفر در پیرامون دریاچه ارومیه، وجود باغات، زمین های کشاورزی و گونه های متنوع جانوری و گیاهی، در صورت خشکی کامل این دریاچه سکونت و سلامت محیط زیست در این ناحیه با مشکلات جدی مواجه می شود و از بین رفتن منابع غذایی و حیاتی باعث بروز تنش های زیست محیطی در منطقه خواهد شد.

آب های زیرزمینی، شبستر، بحران آب، کیفیت آب، دریاچه ارومیه