سجاد قنبری - University of Tabriz
امید فتحی زاده - University of Tabriz
حامد آقاجانی - Sari University of Agricultural Sciences & Natural Resources

مقدمه و هدف: گیاه تیس یا بارانک برگ شانه ­ای (Sorbus aucuparia  L.)، یکی از گونه­ های دارویی و با ارزش جنگل شمال و ارسباران است. از لحاظ ویژگی­های بوم­ شناختی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اطلاعات اندک درباره گونه تیس و اهمیت بالای بوم­شناختی این گونه و کمبود اطلاعات در زمینه رویشگاه­ های این گونه در ارسباران و خصوصیات کمی این گونه، این تحقیق بر آن است تا با افزایش اطلاعات مورد نیاز در این زمینه بتواند راهکارهای مدیریتی با تکیه بر اکولوژی این گونه ارائه نماید تا به بهبود وضعیت رویشگاهی این گونه منجر شود. مواد و روش­ها: در منطقه مورد مطالعه ۱۸ قطعه نمونه نیم هکتاری با ابعاد (۱۰۰×۵۰ متر) و در مجموع نه هکتار انتخاب و آماربرداری شد. انتخاب قطعات نمونه به­صورت منظم تصادفی بود به­ طوری­که قطعه ­نمونه اول به­ صورت تصادفی و قطعه ­نمونه ­های بعدی با فاصله ۸۰۰ متر از همدیگر و در جهت شرقی پیاده شدند. آماربرداری از درختان موجود در قطعه نمونه به صورت صددرصد صورت گرفت تا بتوان درصد گونه تیس نسبت به سایر گونه­ های موجود در قطعات نمونه را تعیین نمود. یافته ها: وضعیت گونه­ های مشاهده شده در قطعات نمونه نشان داد که مجموعا ۲۰ گونه در منطقه وجود داشت. گونه ­های اوری (۱۰۱۸ پایه در هکتار)، هفت کول (۲۹۰ پایه در هکتار) و ممرز (۲۲۶ پایه در هکتار)، سه گونه مهم از لحاظ فراوانی در منطقه مورد مطالعه بود. گونه تیس به همراه گونه ­های ذکر شده در منطقه مشاهده شد و رتبه چهارم از لحاظ میانگین تعداد در هکتار (۱۴۲ پایه در هکتار) نشان داد. میانگین قطر و ارتفاع پایه ­های اندازه­ گیری شده تیس به ترتیب برابر با ۹/۸ (۶±) سانتی متر و ۴/۴ (۱/۸±) متر بود. بیشترین میزان تعداد در هکتار در شیب­های کمتر از ۴۰ درصد و در ارتفاع بالای ۲۲۰۰ متر از سطح دریا مشاهده شد. بیشترین قطر برابرسینه تیس ۴۴ سانتی­متر و بیشترین ارتفاع ۱۴ متر اندازه­ گیری شد. از نظر آماری، اختلاف معنی­ داری در مقادیر قطر برابرسینه با کلاسه­ه ای شیب مشاهده شد. برای مشخصه اختلاف ارتفاع درختان و فراوانی در هکتار با شیب زمین اختلاف معنی داری مشاهده نشد.  همچنین بالاترین میزان تعداد پایه ­های تیس در هکتار در شیب­های کمتر از ۴۰ درصد و ارتفاعات بالای ۲۲۰۰ متر از سطح دریا مشاهده شد. نتیجه­ گیری: با استناد به نتایج، با توجه به نقش تیس در پایداری مناطق شیب دار و کاهش فرسایش، با افزایش مدت حفاظت و قرق گونه ­های با ارزش جنگل از جمله گونه ­های مختلف بارانک،  نتایج بلند مدتی در امر حفاظت از بوم­ سامانه گیاهی ارسباران حاصل می­شود.

Arasbaran, Conservation, Rowan or mountain ash (Sorbus aucuparia), Stem per hectare, ارسباران, تعداد در هکتار, تیس, حفاظت