علی پهلوانی - دانشجوی دکتری گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران.
حامد ابراهیمیان - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
فریبرز عباسی - استاد پژوهش موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

سامانه ­های آبیاری سطحی به صورت گسترده ­ای در مناطق مختلف دنیا به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک استفاده میشود، اما، مدیریت نامناسب آن ها منجر به تلفات زیاد آب و کاهش بهره ­وری آب شده است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر محل استقرار مالچ پلاستیکی در آبیاری جویچه­ ای روی توزیع و حفظ رطوبت خاک و بهره­ وری آب در تولید ذرت علوفه­ ای بود. آزمایش در مزرعه ­ای در سال ۱۳۹۷ در کرج انجام شد. چهار تیمار مختلف از نظر محل استقرار مالچ در سطح خاک شامل مالچ روی پشته (R)، مالچ کف جویچه (F)، مالچ روی پشته و کف جویچه (FR) و تیمار بدون مالچ یا شاهد (C) در نظر گرفته شد. نمونه برداری از خاک به منظور اندازه ­گیری مقدار رطوبت یک روز قبل و سه روز پس از آبیاری با دور پنج روز و در تاریخ ­های مشخص به ترتیب در مراحل هشت برگی، ساقه رفتن و سنبله زدن از چهار نقطه (از اعماق ۲۵-۰ و ۵۰-۲۵ سانتی­متری از زیر پشته ­ها و جویچه ­ها) برای همه تیمارها انجام شد. میانگین درصد رطوبت حجمی خاک در طول فصل رشد به ترتیب برابر با ۲۴/۸، ۲۳/۸، ۱۸/۰ و ۱۷/۱ برای تیمارهای FR، F، R و C بود. نتایج نشان داد که مالچ پلاستیکی با کاهش تبخیر از سطح خاک تاثیر بسزایی روی حفظ رطوبت خاک داشت و تیمارهایی که دارای مالچ پلاستیکی در کف جویچه بودند (F و FR) دارای بالاترین مقدار رطوبت خاک در مقایسه با دیگر تیمارها بودند. بهره ­وری آب بر اساس ماده خشک تولیدی برای تیمارهای، F، FR، R و C به ترتیب برابر با ۴/۵، ۴/۴، ۳/۶ و ۳/۰ کیلوگرم بر مترمکعب و بر اساس وزن تر ماده تولیدی برای تیمارهای FR، F، R و C به ترتیب برابر با ۷/۶، ۷/۴، ۵/۷ و ۴/۷ کیلوگرم بر مترمکعب بدست آمد. بر پایه نتایج، استفاده از مالچ پلاستیکی در کف جویچه برای کاهش تلفات آب و افزایش بهره ­وری آب در آبیاری جویچه­ ای توصیه می­شود. همچنین پیشنهاد می­شود با توجه به نقش مالچ در حفظ رطوبت خاک در صورت استفاده از مالچ می­توان از تکنیک کم آبیای نیز بهره برد. بررسی جنبه های اقتصادی کاربرد مالچ هم در تحقیقات بعدی باید مورد توجه باشد.

توزیع رطوبت خاک, خاکپوش پلاستیکی, تبخیر از خاک