رضا معینی رودبالی - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه پیام نور تهران
سیدصاحب برزین - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه پیام نور
فاطمه نجفی کشکولی - کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی

موقعیت استراتژیک ایران و داشتن مرز مشترک طولانی در شمال با کشور اتحاد جماهیر شوروی باعث شد که دو سال پس از آغاز جنگ جهانگیر دوم و هجوم آلمان به شوروی، سرزمین ایران مورد هجوم و اشغال نیروهای متفقین قرار گیرد. آنان هدف خود را از این اقدام، رساندن نیرو به شوروی تحت محاصره اعلام کردند. در شهریور ۱۳۲۰ ش، متفقین بدون توجه به مخالفت دولت ایران، وارد خاک این سرزمین شده و تا نزدیکی‎های تهران پیشروی کردند. نیروهای نظامی متفقین تا پایان جنگ در ایران ماندگار شدند. این حضور مصیبت‎بار آنان، مشکلات فراوانی برای مردمان ایران ایجاد کرد. یکی از پیامدهای ناخوشایند ناشی از حضور متفقین، تشکیل فرقه دموکرات آذربایجان توسط شوروی و حزب توده ایران بود که به رهبری سید جعفر پیشه‎وری در پاییز ۱۳۲۴ش آغاز شد. از جمله انتظارات و درخواست‎های فرقه دموکرات آذربایجان، اعطای خودمختاری به ایالت آذربایجان از سوی دولت مرکزی بود. مقاله حاضر درصدد است ضمن بررسی اجمالی حضور متفقین در ایران ‎‎‎به‎ویژه اتحاد جماهیرشوروی به تبعات سنگین ناشی از حضور آنان بر دو جنبش منطقه‎ای دموکرات آذربایجان و نهضت جنوب فارس، در سال‎های ۱۳۲۵-۱۳۲۴ ش بپردازد.

متفقین, فرقه دموکرات آذربایجان, ایل قشقایی, نهضت جنوب, قوام‎السلطنه