علی اکبر تشکری - استادیار دانشگاه یزد
علی اصغر چاهیان - کارشناسی ارشد تاریخ

در عصر ناصری، گسترش روابط با غرب نه تنها راهی برای ورود افکار و فناوری های تازه به ایران گشود، که فرایند چالش های سیاسی اقتصادی این دوره در انقلاب مشروطه نمود یافت. در این میان، گذشته از تلاش روشن فکران غیر حکومتی در اصلاح ساختار سیاسی، در طیف حکومتی نیز ضرورت اصلاحات دل مشغولی گروهی از دولت مردان به شمار می رفت. بر این اساس، نقش مرتضی قلی  خان صنیع الدوله از دو رویکرد اهمیت داشت: وجاهت فرهنگی - سیاسی خاندان هدایت و از دیگر سو آشنایی با ساختارهای جدید غرب در عرصه های صنعتی و فکری. از این رو، چنانچه در عصر ناصری و تا پیش از وقایع مشروطیت، صنیع الدوله به بازسازی صنایع یا نمودی از اصلاحات توجه کرد، در حوادث آتی نیز با همیاری طیف اعتدالی مجلس، نقش شایان توجهی در استقرار نظام پارلمانی داشت.

دوره قاجار, خاندان هدایت, صنیع الدوله, صنعت, مشروطیت, نظام پارلمانی